Stalking

Stalking został wprowadzony do polskiego prawa karnego ustawą z dnia 25 maja 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, która weszła w życie 6 czerwca 2011 r.

Stalking obejmuje szereg zachowań penalizowanych przepisami kodeksu karnego (art. 190, 191, 193, 202, 207, 212, 216, 217, 267, 278, 279, 288 k.k.) i kodeksu wykroczeń (art. 51, 107, 119, 124, 126, 127, 140 k.w.) [Por. M. Mozgawa [w:] M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018, s. 569].

Stalking został uregulowany w art. 190a § 1 k.k.

Pierwotnie przepis stanowił: kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Obecnie przepis brzmi: kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. (Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2020 r., poz. 568, 695).

Ściganie przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego (art. 190a § 4 k.k.).

Jeżeli następstwem czynu jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (art. 190a § 3 k.k.). W takiej sytuacji ściganie przestępstwa następuje z urzędu.

Stalking należy do grupy przestępstw powszechnych i skutkowych. Skutkiem, który sprawca musi osiągnąć, aby ponosić odpowiedzialność za sprawstwo jest wzbudzenie u pokrzywdzonego uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia lub istotne naruszenie jego prywatność.

Niemniej jednak „Subiektywne odczuwanie zagrożenia przez daną osobę należy konfrontować z wiedzą, doświadczeniem i psychologią reakcji ogółu społeczeństwa, obiektywizować poprzez poczucie zagrożenia w danych okolicznościach, jakie towarzyszyłoby przeciętnemu człowiekowi” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2017 r., IV KK 413/16).

Większość doktryny prawa karnego przyjmuje, że czyn z art. 190a § 1 k.k. można popełnić umyślnie z zamiarem bezpośrednim. Uzasadnieniem dla takiego poglądu jest użycie znamienia „uporczywe nękanie”, które wskazuje na intencjonalny charakter działania. Natomiast w kwestii skutku, może być on objęty zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym [M. Mozgawa [w:] M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018, s. 572, N. Kłączyńska [w:] J. Giezek (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Warszawa 2014, s. 471-472, Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 4 marca 2013 r., IV Ka 1795/12).

Nękanie można określić jako niepokojenie, dręczenie, dokuczanie.

„W pojęciu nękania mieści się powtarzalność zachowań sprawcy, a zatem do wypełnienia tego znamienia co do zasady nie wystarczy jednorazowe zachowanie sprawcy” (Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 4 marca 2013 r., IV Ka 1795/12).

Mając na uwadze powyższe zrozumienie uporczywego nękania stwarza pewne problemy. Skoro bowiem samo nękanie zakłada powtarzalność zachowań, każe to podstawić pytanie, kiedy zachowanie jest wyłącznie nękaniem, a kiedy nękaniem uporczywym, zwłaszcza że w przypadku innego przestępstwa wieloczynowego – znęcania (art. 207 k.k.) ustawodawca nie posłużył się znamieniem uporczywego znęcania, a samego znęcania (Por. M. Mozgawa [w:] M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018, s. 570).

Wypada zgodzić się z poglądem prezentowanym w literaturze, że nie można wskazać ogólnego, generalnego okresu bądź liczby zachowań, które stanowiłyby o sprawstwie przestępstwa z art. 190a § 1 k.k. Konieczne jest indywidualne rozpatrywanie każdego przypadku zachowań składających się na stalking. W zależności od intensywności zachowania, może to być kilka dni do kilku miesięcy, bądź kilkaset (Por. M. Mozgawa [w:] M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018, s. 570).

Jak wskazuje Sąd Najwyższy „By zachowanie mogło być uznane za stalking, nękanie przez sprawcę musi być uporczywe, a zatem polegać na nieustannym oraz istotnym naruszaniu prywatności innej osoby oraz na wzbudzeniu w pokrzywdzonym uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia. Ustawodawca nie wymaga przy tym, aby zachowanie stalkera niosło ze sobą element agresji. Nadto prawnie irrelewantne jest w kontekście strony podmiotowej tego przestępstwa, czy czyn sprawcy powodowany jest żywionym do pokrzywdzonego uczuciem miłości, nienawiści, chęcią dokuczenia mu, złośliwością czy chęcią zemsty. Dla bytu tego przestępstwa nie ma znaczenia, czy sprawca ma zamiar wykonać swoje groźby. Decydujące jest tu subiektywne odczucie zagrożonego, które musi być oceniane w sposób zobiektywizowany” (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., III KK 417/13).

Stalking przejawia się poprzez takie czynności sprawcy jak: śledzenie, filmowanie, fotografowanie, pisanie listów, emaili, smsów, wydzwanianie telefonami, domofonem, wystawanie pod domem, miejscem pracy, grożenie ofierze bądź osobom dla niej bliskim. Należy jednak przyjąć, że chodzi o czynności wielokrotne np. wiele smsów, telefonów.

Jak zauważa SN „Działania sprowadzające się do obserwacji, filmowania i fotografowania pokrzywdzonych spoza ich posesji, zamykające się tylko w sferze prywatnego dokumentowania, nieużywane do ściągnięcia na pokrzywdzonych jakiegokolwiek wymiernego zagrożenia, nie wypełniają znamienia poczucia zagrożenia z art. 190a § 1 k.k. Mogą jednak stanowić istotne naruszenie prywatności” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2017 r., IV KK 413/16).

Nic nie stoi na przeszkodzie, by zachowania, które nie osiągnęły wielokrotności kwalifikować z innych przepisów kodeku karnego, bądź kodeksu wykroczeń wskazanych wyżej.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.