Nagrody sportowe jako majątek osobisty sportowca

Sąd Najwyższy miał okazję kilka lat temu wypowiedzieć się na temat przynależności nagród sportowych, a także gratyfikacji pieniężnych i rzeczowych za zdobycie medalu olimpijskiego do majątku osobistego tego małżonka, który nagrody (gratyfikacje) te otrzymał.

Zgodnie z art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Stosownie do art. 31 § 2 k.r.o. do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Natomiast zgodnie z art. 33 k.r.o. do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (art. 34 k.r.o.).

Sąd Najwyższy uznał, że:
1. „Gratyfikacje pieniężne i rzeczowe otrzymane przez jednego z małżonków z tytułu zdobycia medalu olimpijskiego stanowią przedmioty należące do majątku osobistego tego małżonka”
2. „Nagroda wypłacona sportowcowi w ramach tzw. umowy sponsorskiej za zdobycie medalu olimpijskiego stanowi jego majątek osobisty”
3. „Tak wyjątkowe i wybitne osiągnięcie, jakim jest złoty medal olimpijski zdobyty przez sportowca, jest wynikiem jego ponadprzeciętnego talentu i nadzwyczajnych wysiłków treningowych. Tym samym gratyfikacje otrzymane z tego tytułu w postaci nagród pieniężnych i rzeczowych należy zakwalifikować, zgodnie z art. 33 pkt 8 k.r.o. do jego majątku osobistego jako >nagrody za osobiste osiągnięcia<” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 r., I CSK 515/12, OSNC 2014, nr 2, poz. 17 z glosami aprobującymi M. Nazara, OSP 2014, nr 3, poz. 29 oraz M. Zuchowicz, Palestra 2014, nr 7-8, s. 162-167 oraz glosami krytycznymi: A. Lutkiewicz, OSP 2014, nr 12, poz. 118 oraz W. Robaczyńskiego, St.Pr.-Ek. 2014 nr 93, s. 115-125).

Mimo anonimizacji danych osobowych, bez trudu można ustalić kogo powyższa sprawa dotyczyła. Powodem był Robert K., który w 1996 r. zdobył jeden złoty medal olimpijski, a w 2000 r. dwa złote medale olimpijskie.

Zagadnienie, które stało się przedmiotem rozstrzygnięcia SN dotyczyło pytania, czy nagrody wypłacone powodowi przez firmę za zdobycie medali olimpijskich stanowiły jego majątek osobisty, czy też weszły do majątku wspólnego małżonków.

SN przyjął, że decydujące znaczenie ma właśnie art. 33 pkt 8 k.r.o., zgodnie z którym do majątku osobistego należą przedmioty majątkowe z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków.

Sąd Apelacyjny, który w II instancji rozpatrywał sprawę podziału majątku prawidłowo w ocenie Sądu Najwyższego przyjął, że nagrody wypłacone powodowi przez Polski Komitet Olimpijski stanowiły jego majątek osobisty, błędnie natomiast SA przyjął, że nagrody wypłacone powodowi przez firmę nie są jego majątkiem osobistym.

W tym zakresie już w 1975 r. SN uznał, że „Nagrodami za osobiste osiągnięcia są nagrody naukowe, artystyczne, literackie i techniczne oraz nagrody uzyskane na konkursach. Nie są natomiast nagrodami w tym sensie świadczenia pieniężne w postaci specjalnego dodatkowego wynagrodzenia, takie jak tzw. trzynasta pensja, należności za sporządzenie bilansu, wynagrodzenie za dodatkowa pracę i innego rodzaju premie, jakie może otrzymać pracownik, np. za oszczędność paliwa, materiału, produkcję bez braków, czyli pracownicze nagrody specjalne” (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1975 r., III CRN 3/75 (OSPiKA 1976, nr 9, poz. 174).

Powyższe orzeczenie z 2013 r. nie zostało przyjęte jednomyślnie. Zauważano, że bez względu na to, czy osiągnięcie sportowca miało charakter wyjątkowy, nagrody wypłacone małżonkowi na podstawie umowy sponsorskiej na gruncie przepisów określających skład majątków małżonków powinny zostać potraktowane tak samo (A. Lutkiewicz, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 r., I CSK 515/12). Zwracano również uwagę, że nie wszystkie wydatki związane z przygotowaniami sportowymi są pokrywane lub refundowane przez związki sportowe, kluby sportowe, sponsorów, samorządy. Szereg tych wydatków pokrywanych jest z majątku wspólnego (W. Robaczyński, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 r., I CSK 515/12).

Wypada zgodzić się z SN, że nie sam puchar, czy medal od organizatora stanowi nagrodę za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, ale także gratyfikacje finansowe, czy rzeczowe.

W praktyce, najczęściej chodzi o nagrody za zdobycie tytułu Mistrza Europy, Świata, Olimpijskiego, czy też ustanowienie rekordu Europy, Świata, Olimpijskiego.

Powyższe osiągnięcia należy podzielić na pewne i niepewne. To, że ktoś zostanie wyłoniony jako zwycięzca i zdobędzie tytuł Mistrza jest co do zasady pewne. Niewiadomą pozostaje to, kto okaże się najlepszy. Natomiast ustanowienie danego rekordu jest okolicznością niepewną.

Trudną do rozstrzygnięcia jest kwestia zdobycia tytułów krajowych – Mistrza Polski, czy ustanowienia rekordu Polski, gdzie zawodowy zawodnik na co dzień rywalizuje o te właśnie cele, a rozgrywki odbywają się co roku. Dla sportowca każdy tytuł, czy rekord są osiągnięciami wyjątkowymi i wybitnymi. Czym innym jest jednak zdobycie punktu (bramki, gola, kosza itp.), zwycięstwo w meczu, turnieju krajowym, ustanowienie rekordu osobistego, klubu, ligi, zdobycie tytułu mistrza Polski, czy ustanowienie rekordu Polski, a czym innym zdobycie tytułu w imprezie organizowanej co 4 lata dla najlepszych zawodników Europy, czy Świata, na którą to imprezę trzeba zakwalifikować się wynikami, które same w sobie należą do najlepszych na świecie, czy ustanowienie rekordu wśród najlepszych zawodników danej dyscypliny w Europie, na Świecie, na Olimpiadzie. Imprezy w postaci Mistrzostw Europy, Mistrzostw Świata, czy Igrzysk Olimpijskich mają bowiem na celu wyłonienie „najlepszych z najlepszych”. O ile SN analizując konkretną sytuację, rozstrzygał kwestię wyjątkowego i wybitnego osiągnięcia jaką było zdobycie złotego medalu olimpijskiego i nagród z tym związanych, o tyle art. 33 pkt 8 k.r.o. stanowi o nagrodach za osobiste osiągnięcia, bez ograniczenia do konkretnego tytułu, rekordu, czy rangi imprezy sportowej. Nie ma mowy o tym, jak wyjątkowe i wybitne ma to być osiągnięcie. Wskazane orzeczenie SN nie rozwiewa wszystkich wątpliwości i nie pozwala na skonstruowanie jednego wzorca dla każdego sportowca, zwłaszcza mając na uwadze krytyczne uwagi przedstawicieli nauki, glosujących powyższy wyrok.

Na ocenę powyższego problemu wpływa także rodzaj dyscypliny. Czym innym są indywidualne osiągnięcia sportowca, gdy reprezentuje on sport indywidualny (np. rzut młotem, rzut dyskiem, pchnięcie kulą) tj. sam pracuje na swoje efekty i nie jest zależny od innych koleżanek, kolegów z drużyny, a czym innym osiągnięcia sportowca, gdy reprezentuje on sport drużynowy (np. piłka nożna, koszykówka, siatkówka) i jego wynik jest tak naprawdę wynikiem całej drużyny tzn. gdy za wynik odpowiada cała drużyna.

Zagadnienie „nagród” nie jest zatem proste i oczywiste. Mimo orzeczenia Sądu Najwyższego, problem nie jest rozstrzygnięty uniwersalnie. Wyrok SN dotyczył konkretnego sportowca, konkretnych osiągnięć i konkretnych nagród. Nie ma to przełożenia na innego/innych sportowca/sportowców.

Należy także dodać, że katalog nagród jest szeroki. Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 17 sierpnia 2016 r. w sprawie wyróżnień i nagród pieniężnych za wybitne osiągnięcia sportowe określało nagrody np. za zdobycie I, II lub III miejsca na Mistrzostwach Europy, Mistrzostwach Świata, czy Igrzyskach Olimpijskich. Polski Komitet Olimpijski przyznaje nagrody za zdobycie I, II lub III miejsca na Igrzyskach Olimpijskich. Do tego dochodzą nagrody od sponsora olimpijskiej reprezentacji – w poprzednich latach Kulczyk Holding i Kulczyk Investments. Nagrody za zdobycie I, II lub III miejsca, czy ustanowienie nowego rekordu na arenie międzynarodowej przewidują także międzynarodowe federacje sportowe, czy federacje krajowe.

Wobec powyższego rozstrzygnięcie SN nie ma charakteru uniwersalnego. Każdy przypadek musi być analizowany indywidualnie.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.