Kodeks Hammurabiego

Drakońskie prawa, drakońskie kary
27 września 2022
Kontrola osobista dokonywana przez policjantów
23 października 2022

Kodeks Hammurabiego to babiloński zbiór praw zredagowany i spisany w XVIII w. p.n.e. za panowania króla Hammurabiego.

Kodeks został odkryty w Suzie w 1901 r. Jego treść wyryta jest na bazaltowej stelli. Kodeks odnalazł Gustave Jéquier – członek wyprawy Jacques de Morgan, podczas wykopalisk archeologicznych.

Kodeks Hammurabiego jest jednym z najstarszych zbiorów praw z obszaru praw klinowych.

Kodeks króla Hammurabiego uznawany jest za jedno z największych dzieł legislacyjnych starożytnego Wschodu.

Celem kodeksu było spisanie i usystematyzowanie zwyczajów i praw panujących w Mezopotamii. Poprzez kodeks król chciał zatrzeć różnice pomiędzy północą, a południem kraju.

Kodeks liczy 282 paragrafy. Zbiór zawiera przepisy z zakresu prawa karnego, procesowego, cywilnego, rodzinnego.

Kodeks Hammurabiego znany jest dzięki dwóm przepisom (§ 196 i 200), które statuują prawo talionu (łac. lex talionis), według której sankcja była identyczna ze skutkiem przestępstwa. Była odwetem. Przepisy te znane są poprzez sentencję „Oko za oko, ząb za ząb” (łac. oculum pro oculo, dentem pro dente).

Kodeks Hammurabiego jest szerzej znany w Polsce dzięki polskim tłumaczeniom C. Kunderewicza czeskiej pracy J. Klimy, Prawa Hammurabiego (1957), a następnie M. Stępnia (1996 i 2000).

Stella z prawami Hammurabiego ma wysokość ponad 2 metrów i obecnie znajduje się w Luwrze w Paryżu.

Kodeks przewidywał karę śmierci, ale nie za każde przestępstwo. Często karą była grzywna. System kar zależał od statusu społecznego.

Tytułem przykładu warto wskazać następujące przepisy Kodeksu Hammurabiego:

§ 1 Jeśli ktoś kogoś oskarżył i rzucił nań podejrzenie o zabójstwo, zaś tego mu nie udowodnił, ten, kto go oskarżył, poniesie karę śmierci.

§ 5 Jeśli sędzia wyrok wydal, rozstrzygnięcia dokonał, tabliczkę opieczętowaną sporządził, a następnie wyrok swój zmienił, (zaś) sędziemu temu udowodni się zmianę wyroku raz wydanego, (kwotę) roszczenia, o którą w sprawie w tej chodziło po dwunastokroć da i przed zgromadzeniem ‚z krzesła sędziowskiego usunie się go i (już) nie powróci i razem z sędziami, podczas rozprawy sądowej nie zasiądzie.

§ 22 Jeśli obywatel rabunku dokonał i został złapany, człowiek ten zostanie zabity.

§ 25 Jeśli w domu obywatela pożar wybuchł, (a inny) obywatel, który go ugasić przyszedł, na dobytek pana domu podniósł swój wzrok i dobytek pana domu wziął, człowiek ów w ogień ten zostanie wrzucony.

§ 26 Jeśli żołnierz albo „sieciarz”, któremu na wyprawę królewską iść rozkazano, nie poszedł, bądź najemnika najął i (jako) zastępcę swego wysłał, żołnierz lub „sieciarz” ten zostanie zabity, (zaś) wynajęty przez niego domostwo jego przejmie.

§ 129 Jeśli żona obywatela na spaniu z innym mężczyzną została przyłapana, zwiąże się ich i do wody wrzuci; jeżeli (jednak) małżonek żonie swej życie daruje, także król poddanemu swemu życie daruje.

§ 142 Jeśli kobieta męża swego odtrąciła i powiedziała mu „Nie posiądziesz mnie (więcej)”, sprawa jej przez władze okręgu jej zostanie rozpatrzona, i jeśli dobrze się prowadzi i występku nie ma, a mąż jej wciąż wychodzi (z domu) i bardzo poniża ją, kobieta ta winna nie jest, posag swój odbierze i do domu ojca swego pójdzie.

§ 143 Jeżeli (zaś) nie prowadzi się dobrze, wciąż wychodzi (z domu), dom swój rujnuje, męża swego poniża, kobieta ta do wody zostanie wrzucona.

§ 153 Żona, która dla poślubienia drugiego mężczyzny kazała zabić swego męża, ma zostać wbita na pal.

§ 154 Jeśli obywatel z córką swą miał stosunek, człowieka tego z miasta wypędzi się.

§ 157. Jeśli obywatel po (śmierci) ojca swego na łonie matki swej prześpi się, oboje oni zostaną spaleni.

§ 159 Jeśli obywatel, który do domu teścia swego dar zaręczynowy polecił zanieść, wiano dał (i) na kobietę inną zapatrzył się, a do teścia swego „Córki twej nie wezmę”, powiedział, ojciec córki, wszystko, co zostało przyniesione mu, weźmie (sobie).

§ 160 Jeśli obywatel do domu teścia dar zaręczynowy polecił zanieść, wiano dał, a ojciec córki „Córki mej nie dam ci” powiedział, wszystko jak wiele zostało przyniesione mu podwoi i zwróci.

§ 195 Jeśli syn ojca swego uderzył, rękę utną mu.

§ 196 Jeśli obywatel oko obywatelowi wybił, oko wybiją mu.

§ 197 Jeżeli kość obywatel złamał, kość złamią mu.

§ 200 Jeśli obywatel ząb obywatelowi równemu sobie wybił, ząb wybiją mu.

§ 209 Jeśli obywatel córkę obywatela uderzył i sprawił, że płód swój poroniła, 10 szekli srebra za płód jej zapłaci.

§ 210 Jeśli kobieta ta zmarła, córkę jego zabiją.

§ 229 Jeśli budowniczy wybudował komuś dom, a dzieła swego nie wykonał trwale i dom, który wybudował, zawali się i zabije właściciela, budowniczy poniesie karę śmierci.

§ 230 Jeżeli spowodował śmierć syna właściciela domu, syn budowniczego tego zostanie zabity.

Literatura:
J. Klima, Prawa Hammurabiego, Warszawa 1957 (tłum. C. Kunderewicz),
Kodeks Hammurabiego, Warszawa 1996 (tłum. M. Stępień),
Kodeks Hammurabiego, Warszawa 2000 (tłum. M. Stępień),
C. Kunderewicz, Prawo w starożytnej Mezopotamii, [w:] J. Braun (red.), Mezopotamia, Warszawa 1971;
C. Kunderewicz, Najstarsze prawa świata, Łódź 1992,
M. Kuryłowicz, Prawa antyczne. Wykłady z historii najstarszych praw świata, Lublin 2006.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.