Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Zgodnie z art. 92 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.) dziecko pozostaje aż do pełnoletniości pod władzą rodzicielską.

Władza rodzicielska stanowi ogół obowiązków i praw względem dziecka mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów. Rodzice sprawują pieczę nad osobą i majątkiem dzieci (art. 95 § 1 k.r.o.), obowiązani są troszczyć się o ich fizyczny i duchowy rozwój (art. 96 k.r.o.). Do nich też należy kierowanie dziećmi i reprezentowanie ich (art. 98 § 1 k.r.o.) oraz zarząd ich majątkiem (art. 101 § 1 k.r.o.).

Prawidłowość wykonywania przez rodziców przysługującej im władzy rodzicielskiej podlega kontroli sądu. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy na podstawie art. 109 § 1 k.r.o. ograniczy władzę rodzicielską, wydając odpowiednie zarządzenia.

W szczególności, w sytuacji zagrożenia dobra dziecka, sąd opiekuńczy może: zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń, określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun, poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego, skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi, zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo –wychowawczej (art. 109 § 2 k.r.o.).

Z treści art. 109 § 1 k.r.o. wynika dyrektywa profilaktycznego działania sądu, nakazująca podjęcie ingerencji w sferę władzy rodzicielskiej już w razie zagrożenia dobra dziecka, by zapobiec ujemnym skutkom niewłaściwego lub nieudolnego jej sprawowania.

Powyższa regulacja uzależnia ograniczenie władzy rodzicielskiej od przesłanki zagrożenia dobra dziecka. Ingerencja sądu na tej podstawie nie jest natomiast zależna od tego, czy zagrożenie dobra dziecka zostało spowodowane zawinionym działaniem rodziców i nie ma represyjnego charakteru.

Celem ograniczenia władzy rodzicielskiej jest ochrona dziecka, lecz także niesienie pomocy rodzicom dla właściwego wykonywania tej władzy (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2000 r., II CKN 1141/00).

Należy podkreślić, iż rozstrzygając o władzy rodzicielskiej, Sąd powinien kierować się przede wszystkim dobrem dziecka oraz interesem społecznym, a nie interesem jednego czy obojga rodziców.

To, że rodzice małoletniego dziecka żyją w rozłączeniu, samo w sobie nie wpływa na to, że dobro dziecka jest zagrożone.

W myśl art. 107 § 2 k.r.o. sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymaniu kontaktów z dzieckiem i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dobra dziecka. Rozstrzygając w przedmiocie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców nad małoletnim dzieckiem sąd ma na względzie dobro dziecka, nie zaś dobro rodziców, czy też jednego z nich.

Wydając orzeczenie w każdej sprawie, również w kwestii ograniczenia władzy rodzicielskiej, sąd bierze pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Oznacza to, że uczestnik może zmienić swoją postawę, poprawić się i uniknąć ograniczenia władzy rodzicielskiej.

Istnieją różne sposoby ograniczania władzy rodzicielskiej. Tytułem przykładu można wskazać:
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania, wyłącznie, w zakresie udzielania dziecku świadczeń zdrowotnych obarczonych podwyższonym ryzykiem, w rozumieniu przepisów dotyczących wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej w zakresie decyzji dotyczących wyboru szkoły, zajęć dodatkowych, sposobu leczenia, zmiany miejsca zamieszkania, wyjazdu poza granicę Polski,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej w zakresie decydowania o zmianie miejsca zamieszkania dziecka na miejsce zamieszkania po za granicami kraju, zmianie nazwiska dziecka w trybie administracyjnym, w pozostałym zaś zakresie przyznanie uprawnienia do decydowania o dziecku rodzicowi, z którym dziecko ma miejsce zamieszkania,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do prawa współdecydowania o edukacji dziecka, jego wyjazdach zagranicznych oraz metodach wychowawczych,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do prawa współdecydowania o istotnych sprawach dziecka w zakresie edukacji, majątku dziecka, religii, podejmowania planowanych zabiegów operacyjnych, zasadach wychowania, organizacji wypoczynku oraz do prawa do informacji o podejmowanym przez rodzica, z którym dziecko ma miejsce zamieszkania, leczeniu dziecka oraz do zapisywania i odbywania wizyt lekarskich z dzieckiem w czasie w którym sprawuje opiekę nad dzieckiem jeśli stan jego zdrowia tego wymaga,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka, dotyczących wyboru szkoły, zajęć dodatkowych, sposobu leczenia, zmiany miejsca zamieszkania, wyjazdu poza granicę Polski,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do prawa współdecydowania o istotnych sprawach dzieci w zakresie zasad ich wychowania, kształtowania ich światopoglądu, organizacji czasu wolnego i rodzaju wypoczynku, edukacji pozaszkolnej (rodzaju zajęć dodatkowych), wyjazdów zagranicznych dłuższych niż dwa tygodnie, zmiany miejsca stałego pobytu dzieci, leczenia dziecka w czasie gdy jest ono pod opieką rodzica, z którym zamieszkuje,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do prawa współdecydowania w kwestiach dotyczących stanu zdrowia i wyboru kierunku edukacji,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania w ważnych sprawach dziecka w zakresie leczenia obarczonego ryzykiem oraz wyjazdu poza granice kraju na okres powyżej jednego miesiąca,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania w sprawach wyboru szkoły, zawodu, obarczonego ryzykiem leczenia i zmiany miejsca stałego pobytu oraz możliwości zasięgania pełnej informacji o sprawach związanych z edukacją i zdrowiem dziecka,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do ogólnego wglądu w wychowanie dziecka, współdecydowania o wyborze i kierunku nauki oraz leczeniu, wyjazdach dziecka za granicę
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka takich jak wybór szkoły, zawodu, sposobu leczenia,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej poprzez ustanowienie nadzoru kuratora sądowego nad sposobem jej wykonywania, zobowiązując kuratora do składania pisemnych sprawozdań z wykonywanego nadzoru w terminie co 6 miesięcy.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.