Filmowanie policjantów i publikacja wizerunku policjantów w Internecie

Zatrzymanie komputera przez policję
11 listopada 2022
Odpowiedzialność trenera i klubu sportowego
20 listopada 2022

Filmowanie interweniujących policjantów stanowi ważny problem z punktu widzenia ochrony prawa do prywatności policjantów, jak i prawa do wolności prasy, wolności wyrażania poglądów, opinii.

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Stosownie do ust. 2, zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Do kategorii osób, które godzą się na podawanie do publicznej wiadomości wiedzy o swoim życiu należą politycy, aktorzy, piosenkarze, osoby prowadzące działalność gospodarczą, społeczną lub zawodową.

Do kategorii osób, które godzą się na podawanie do publicznej wiadomości wiedzy o swoim życiu nie należą funkcjonariusze policji.

Problem można podzielić na trzy zagadnienia. Pierwsze to filmowanie interweniujących policjantów i przekazanie takich materiałów zawierający wizerunek policjantów właściwym organom, bez ich publikacji w internecie. Drugie to filmowanie interweniujących policjantów i publikacja nagrań zawierający wizerunek policjantów w internecie. Trzecie to filmowanie interweniujących policjantów i publikacja nagrań w internecie bez wizerunku policjantów (z zamazaną twarzą, bez podawania danych).

Wskazać należy, iż nie ma przepisu, który zakazywałby rejestrowania czynności funkcjonariuszy policji. Warunkiem jest jedna, aby takie czynności nagrywania nie utrudniały wykonywania czynności przez funkcjonariuszy. Takie stanowisko potwierdza również odpowiedź na interpelację nr 12935 w sprawie szkolenia policjantów w zakresie reagowania na filmowanie ich przez osoby postronne z dnia 6 lipca 2017 r. udzielona przez Sekretarza Stanu Jarosława Zielińskiego.

Filmowanie interweniujących policjantów i publikacja w internecie nagrań bez wizerunku policjantów (z zamazaną twarzą, bez podawania danych itp.), w sposób uniemożliwiający zidentyfikowanie, również nie jest zabroniona. Należy jednak pamiętać, że dane osobowe to wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej („osobie, której dane dotyczą”); możliwa do zidentyfikowania osoba fizyczna to osoba, którą można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować, w szczególności na podstawie identyfikatora takiego jak imię i nazwisko, numer identyfikacyjny, dane o lokalizacji, identyfikator internetowy lub jeden bądź kilka szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej.

Wobec powyższego dalsza część wpisu będzie dotyczyć filmowania interweniujących policjantów i publikacji nagrań w internecie.

W przypadku publikacji nagrań z interwencjami policjantów dochodzi do kolizji norm konstytucyjnych. Z jednej strony nagrywający korzysta z wolności prasy, wyrażania poglądów i rozpowszechniania informacji (art. 14 i art. 54 ust. 1 Konstytucji). Z drugiej nagrywany ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego i związana z nim autonomia informacyjna jednostki (art. 47 Konstytucji).

W tym zakresie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że
1) Artykuł 3 dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych należy interpretować w ten sposób, że zakresem stosowania tej dyrektywy jest objęte nagranie na wideo policjantów na komisariacie policji w chwili przyjmowania przez nich zeznań oraz opublikowanie tak nagranego wideo na stronie internetowej zawierającej materiały wideo, na której użytkownicy mogą zamieszczać, odtwarzać i rozpowszechniać nagrania wideo.
2) Artykuł 9 dyrektywy 95/46 należy interpretować w ten sposób, że okoliczności faktyczne takie jak te rozpatrywane w postępowaniu głównym, to znaczy nagranie na wideo policjantów na komisariacie policji w chwili przyjmowania przez nich zeznań oraz opublikowanie tak nagranego wideo na stronie internetowej zawierającej materiały wideo, na której użytkownicy mogą zamieszczać, odtwarzać i rozpowszechniać nagrania wideo, może stanowić przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w celach dziennikarskich w rozumieniu tego przepisu, o ile ze wspomnianego nagrania wideo wynika, że wyłącznym celem jego zarejestrowania i opublikowania jest publiczne rozpowszechnienie informacji, opinii lub myśli, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego (Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 lutego 2019 r., C‑345/17).

Dyrektywa 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych jest poprzedniczką rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) [dalej: RODO].

TSUE orzekł zatem, że filmowanie policjantów i publikowanie nagrań w internecie jest objęte RODO. Z wyroku wynika, że można być zwolnionym z obowiązku stosowania przepisów o ochronie danych na zasadach wyjątku dziennikarskiego. Co ważne, nie trzeba być zawodowym dziennikarzem, aby móc skorzystać z tego wyjątku. Tym samym nagrywający nie ma natomiast obowiązku ubiegania się o zgodę osoby nagrywanej. W takiej sytuacji nagrywający, jako administrator danych przetwarza dane, a podstawą przetwarzania jest uzasadniony interes administratora. Dodatkowo trzeba zwrócić uwagę, że dla możliwości powoływania się na wyjątek dziennikarski istotny jest cel, w jakim nagrywający dokonuje nagrania i publikacji w interencie. Ważnym jest, aby nagrywający robił to w celu publicznego rozpowszechniania informacji, opinii lub myśli, w celu pokazania nieprawidłowości, a nie z chęci zemsty, uprzedzeń, nagonki, czy linczu.

Nagrywający jest przypadkowym dziennikarzem (ang. accidental journalist) i pełni rolę publicznego stróża (ang. public watchdog).

Nagrywanie policjantów stanowi wyraz wolności pozyskiwania informacji i prawa do uzyskiwania informacji o działalności funkcjonariuszy publicznych, którymi policjanci są.

Wartość dowodowa filmu jest olbrzymia. Pozwala w sposób obiektywny przedstawić przebieg wydarzeń. Relacje świadków mogą ulec zatarci w pamięci, mogą być sprzeczne, ktoś może na nie wpływać. Tych wad pozbawione jest nagranie.

Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że „Ocena dopuszczalności rozpowszechnienia wizerunku w publikacji prasowej, bez zgody osoby przedstawionej, wymaga uwzględnienia – oprócz kryterium rozpoznawalności i związku między wykonaniem wizerunku, a pełnieniem funkcji publicznych (art. 81 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r., jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r., poz. 880) – treści i formy publikacji oraz jej doniosłości z punktu widzenia debaty publicznej, a także wartości informacyjnej wizerunku i jego związku z treścią publikacji. Należy także uwzględniać orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczące wolności wyrażania opinii, obejmującej również rozpowszechnianie fotografii (art. 10 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzonej w Rzymie, dnia 4 listopada 1950 r., Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284)” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2017 r., V CSK 51/17).

Wypada zauważyć, że w ostatnim czasie policjanci są wyposażani w kamery osobiste (kamery nasobne), które mają na celu ustalenie przebiegu interwencji i dostarczyć obiektywnego dowodu w sprawie.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.