Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie wyroku łącznego

Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 czerwca 2019 r., P 20/17 orzeczono, że art. 87 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1600, ze zm.) w zakresie, w jakim nakłada na sąd obowiązek połączenia kar pozbawienia wolności i ograniczenia wolności oraz wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności po dokonaniu zamiany kary ograniczenia wolności na karę pozbawienia wolności, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 175 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 87 § 1 k.k. stanowił, że w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności, przyjmując, że miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności.

Zakwestionowany przepis powodował zatem przeliczenie kary ograniczenia wolności na karę pozbawienia wolności.

Przepis, którego konstytucyjność została zaprzeczona powodował zatem obligatoryjną i wręcz automatyczną zamianę kary nieizolacyjnej na karę izolacyjną oraz wymierzenie kary łącznej pozbawienia wolności w miejsce prawomocnie orzeczonych kar różnorodzajowych. Sąd nie ma zatem możliwości odstąpienia od takiego połączenia nawet, jeśli uzasadniałyby to okoliczności indywidualnej sprawy (np. prognoza kryminologiczna dotycząca sprawcy, jego warunki osobiste, postawa podczas wykonywania kary ograniczenia wolności, cele wychowawcze i resocjalizacyjne karania, itp.). Jak wskazał TK, rola sądów została zatem w tym wypadku sprowadzona do „roli notarialnej”, podczas gdy zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, sąd, który orzeka o pozbawieniu wolności, musi mieć zapewniony pewien zakres możliwości oceny okoliczności indywidualnej sprawy i ich uwzględnienia podczas wymiaru kary.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wydawanie przez sąd wyroku łącznego, na mocy którego – w miejsce kar prawomocnie orzeczonych za zbiegające się przestępstwa – orzekana jest nowa kara, nazywana przez kodeks kary „karą łączną”, stanowi „sprawę” w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Dotyczy bowiem wymiaru pozbawienia jednostki wolności osobistej objętej ochroną na mocy art. 41 ust. 1 Konstytucji RP.

Trybunał uznał, że art. 87 § 1 k.k. jest również niezgodny z art. 175 ust. 1 Konstytucji RP, który przewiduje wyłączność kompetencji sądów w zakresie sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Zdaniem TK, skoro czynności sądu karnego – polegające na wydaniu wyroku łącznego i orzeczeniu na jego mocy kary łącznej podlegającej wykonaniu zamiast kar wcześniej prawomocnie orzeczonych za zbiegające się przestępstwa – są formą sprawowania wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu tego wzorca, to sądy, pełniąc funkcję strażnika konstytucyjnie chronionej wolności osobistej jednostek, powinny mieć zapewnioną możliwość kontroli przesłanek pozbawienia wolności i pewną swobodę decydowania w tym zakresie. Jak wskazano w komunikacie wydanym po ogłoszeniu wyroku, w konstytucyjnym standardzie sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy nie mieści się sytuacja, w której ustawodawca wyłącza możliwość skutecznego wykonywania kary ograniczenia wolności, wcześniej prawomocnie orzeczonej przez niezawisły sąd, i nakazuje sądowi, który ma obowiązek wydać wyrok łączny, obligatoryjnie zamienić tę karę na karę pozbawienia wolności po dokonaniu przeliczenia zgodnie z zasadami wskazanymi w ustawie.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.