Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie niezmienności składu Sądu

Bardzo często zadajecie Państwo pytanie, dlaczego sprawa „tyle” trwa w sądzie odwoławczym (sądzie II instancji).

Odpowiedź na to pytanie wynika z art. 47b § 1 ustawy o ustroju sądów powszechnych. Według wskazanego przepisu, zmiana składu sądu może nastąpić tylko w przypadku niemożności rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie albo długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie.

O ile w I instancji sprawy cywilne i rodzinne rozstrzygane są poza kilkoma wyjątkami przez Sąd w składzie 1 Sędziego zawodowego, o tyle sprawy cywilne, rodzinne w II instancji Sąd rozpoznaje w składzie 3 sędziów zawodowych. W sytuacji gdy 1 Sędzia ma przeanalizować sprawę i wyznaczyć termin rozprawy sytuacja jest prosta, albowiem decyduje wyłącznie kalendarz tego 1 Sędziego. Wyznaczenie składu 3 sędziów (1 Sędziego również) odbywa się poprzez losowanie. Losowanie 3 sędziów do sprawy oznacza konieczność dopasowania kalendarza, terminu rozprawy, jak również uwzględnienia innych obowiązków zawodowych (innych spraw) 3 osób. Wylosowanie do jednej sprawy nie powoduje, że dany Sędzia nie podlega losowaniu do innych spraw z innymi Sędziami. W zasadzie każdy jeden Sędzia musi przygotować kalendarz do orzekania z każdym innym Sędzią z Wydziału. Ta „układanka” jest czasochłonna i skomplikowana. W sytuacji np. odroczenia rozprawy, prowadzenia postępowania dowodowego w II instancji, czy choroby jednego z Sędziów, zachodzi konieczność ponownego ustalenia terminu, który będzie pasował pozostałym Sędziom i uwzględniał inne sprawy, które muszą rozpoznać w innych składach.

Konsekwencją naruszenia zasady niezmienności składu orzekającego może być nieważność postępowania, która powoduje uchylenie wyroku, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania. Nieważność postępowania jest brana przez Sąd Najwyższy przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej z urzędu.

W ostatnim czasie Sąd Najwyższy zajmował się kwestią niezmienności składu w kontekście urlopu Sędziego i wyznaczenia w jego miejsce innego Sędziego.

W dniu 5 grudnia 2019 r. Sąd Najwyższy podjął w sprawie III ZP 10/19 uchwałę:
„Rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym przez skład trzyosobowy, w którym jednego z członków składu, niebędącego referentem, wyłonionego w drodze losowania (§ 50 ust. 1 w związku z § 54 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych, Dz. U. z 2019 r., poz. 1141), a przebywającego na planowanym urlopie wypoczynkowym, zgłoszonym do planu urlopów przed wyznaczeniem rozprawy apelacyjnej, zastępuje wyznaczony przez Przewodniczącego Wydziału zastępca, o którym mowa w § 72 ust. 1 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, stanowi naruszenie zasady niezmienności składu wynikającej z art. 47b § 1 i 2 ustawy o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz. U. z 2019 r., poz. 52) i w konsekwencji prowadzi do nieważności postępowania z powodu rozpoznania sprawy przez skład orzekający sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.)”.

Uchwała jest odpowiedzią na przedstawione zagadnienie prawne:
„Czy rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym przez skład trzyosobowy, w którym jednego członków składu, niebędącego referentem, wyłonionego w drodze losowania (§ 50 ust. 1 w związku z § 54 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Regulamin urzędowania sądów powszechnych), a przebywającego na planowanym urlopie wypoczynkowym, zgłoszonym do planu urlopów przed wyznaczeniem rozprawy apelacyjnej, zastępuje wyznaczony przez Przewodniczącego Wydziału zastępca, o jakim mowa w § 72 ust. 1 cytowanego wyżej Regulaminu, stanowi naruszenie zasady niezmienności składu wynikającej z art. 47b § 1 i 2 ustawy o ustroju sądów powszechnych i w konsekwencji prowadzi do nieważności postępowania z powodu rozpoznania sprawy przez skład orzekający sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.) ?”.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.