Nowelizacja kodeksu pracy cz. II – nowe urlopy w kodeksie pracy

Ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw dokonano szerokich zmian w kodeksie pracy.

Ustawa weszła w życie 26 kwietnia 2023 r.

Nowelizacja ma na celu dostosowanie polskich przepisów do dwóch dyrektyw:
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej,
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE.

Dyrektywy powinny zostać transponowane do polskiego porządku prawnego do 1 i 2 sierpnia 2022 r.

1. Dłuższy urlop rodzicielski
Zgodnie z nowelizacją, urlop rodzicielski został wydłużony z 32 do 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i z 34 do 43 tygodni w przypadku ciąży mnogiej (art. 182^1a § 1 k.p.).

Jednocześnie, każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka (art. 182^1a § 4 k.p.).

2. Krótszy czas na wykorzystanie urlopu ojcowskiego
Skróceniu uległ czas pracownika – ojca na wykorzystanie urlopu ojcowskiego. Dotychczas urlop można było wykorzystać do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia albo do upływu 24. miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia. Po zmianach termin ten został skrócony. Obecnie ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia (art. 182³ § 1 k.p.).

3. Nowy rodzaj urlopu – urlop opiekuńczy
Przepisy europejski wymagały wprowadzenia nowego rodzaju urlopu – urlopu opiekuńczego.

Urlop ten wynosił 5 dni w roku kalendarzowym. Urlop ten ma na celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych (art. 173¹ § 1 k.p.).

Za członka rodziny uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka (art. 173¹ § 2 k.p.).

Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 173¹ § 3 k.p.).

Urlop jest udzielany na wniosek pracownika, złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu (art. 173¹ § 4 k.p.).

We wniosku wskazuje się imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika oraz w przypadku członka rodziny – stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny – adres zamieszkania tej osoby (art. 173¹ § 5 k.p.).

Nowy urlop jest urlopem bezpłatnym, co oznacza, że za czas przebywania na nim pracownik nie otrzyma wynagrodzenia. W przepisach nie zapisano, że pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Niemniej okres urlopu opiekuńczego ma się wliczać do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 173² k.p.).

Wypada zauważyć, że w nie uległ uchyleniu art. 188 § 1 k.p. zgodnie z którym pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Ponadto pozostawiono zasiłek opiekuńczy. Zasiłek przysługuje nie dłużej, niż:
– 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opiekujesz się zdrowym dzieckiem do lat 8 lub chorym dzieckiem do lat 14, w tym także dzieckiem niepełnosprawnym w tym wieku, albo
– 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opiekujesz się dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny.

W takiej sytuacji zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Wobec powyższego, wydaje się, że urlop opiekuńczy będzie wykorzystywany dopiero po wyczerpaniu dni wolnych na opiekę nad dzieckiem i zasiłku opiekuńczego.

4. Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej
Kolejną zmianą jest przyznanie pracownikowi zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej.

Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia (art. 148¹ § 1 k.p.).

Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy, na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia (art. 148¹ § 3 k.p.).

W przeciwieństwie do urlopu opiekuńczego, w przypadku zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej, pracownik ma zachowywać prawo do połowy wynagrodzenia.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.