Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustawy skracającej konstytucyjny termin do podpisania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ustawy (ustawy zmieniającej ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności)

Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lipca 2019 r., Kp 2/18 orzeczono, że:

I. Art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2017 r. zmieniającej ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 122 ust. 2 i art. 126 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
II. Przepis wymieniony w części I jest nierozerwalnie związany z całą ustawą.

Orzeczenie jest wynikiem wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej złożonego w trybie art. 122 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2017 r. zmieniającej ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności z art. 2 i art. 122 ust. 2 w związku z art. 126 ust. 2, art. 142 ust. 2 i art. 144 ust. 3 pkt 6 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał Konstytucyjny orzekał w pełnym składzie. Orzeczenie zapadło większością głosów. Zdanie odrębne złożył Wiceprezes TK Mariusz Muszyński.

Problem konstytucyjny powyższej sprawy dotyczył pytania o dopuszczalność przedkładania Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu ustawy, której klauzula prorogacyjna (tj. przepis o wejściu w życie ustawy) ingeruje w konstytucyjny termin podjęcia przez głowę państwa decyzji w przedmiocie tego aktu normatywnego. Zgodnie bowiem z art. 122 ust. 2 Konstytucji RP Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast w postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni (art. 123 ust. 3 Konstytucji RP).

Ponieważ ustawa zmieniająca ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności została uchwalona w dniu 14 grudnia 2017 r., zaś jej wejście w życie miało nastąpić 1 stycznia 2018 r., Prezydent miałby jedynie 17 dni na jej podpisanie (14 grudnia-31 grudnia). Termin konstytucyjny zaś upłynąłby dopiero 4 stycznia 2018 r.

Jak wskazano w komunikacie po wyroku, podpisanie ustawy przez głowę państwa oznacza, że Prezydent Rzeczypospolitej uznał, że ustawa została uchwalona przez parlament w sposób zgodny z Konstytucją i że nabiera ona mocy wiążącej. Innymi słowy, dopiero podpisanie ustawy i zarządzenie jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej przez głowę państwa, będące ostatnim aktem procesu ustawodawczego, potwierdza oficjalnie fakt istnienia tego aktu normatywnego, czyniąc go częścią porządku prawnego, jako źródła prawa powszechnie obowiązującego.

Jak wskazano w powyższej informacji „(…) nie budzi wątpliwości, że Prezydenta Rzeczypospolitej w procesie ustawodawczym nie można sprowadzić do roli sui generis „notariusza”, obowiązanego wyłącznie – bez względu na okoliczności prawne i faktyczne – do podpisywania aktów ustawodawczych uchwalonych przez parlament; decyzja w przedmiocie ustawy przedłożonej Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu stanowi jego osobistą prerogatywę”.

Sytuacja stworzona przez Sejm RP była patowa. Podpisując ustawę do dnia 31 grudnia 2017 r. Prezydent RP spowodowałby naruszenie standardowej, czternastodniowej vacatio legis. Podpisując ustawę w konstytucyjnm terminie do dnia 4 stycznia 2018 r. spowodowałby naruszenie art. 2 Konstytucji i wywodzonej z niego zasady lex retro non agit.

W komunikacie odnotowano zatem, że „W każdym więc wypadku musiałoby dojść do naruszenia reguł tworzenia prawa. Takie działanie, polegające na stawianiu głowy państwa w sytuacji wyboru zachowań, z których każde jest naruszeniem prawa, należało uznać za niedopuszczalne”.
Tym samym ustawa z grudnia [której celem było odłożenie w czasie (z 1 stycznia 2018 r. na 1 lipca 2018 r.) wejścia w życie przepisów o Rejestrze Należności Publicznoprawnych oraz przepisów przejściowych w tym przedmiocie] nie weszła w życie, a wcześniejsza ustawa z kwietnia, którą ustawa grudniowa poprawiała, tak.

Wyrok Trybunału rodzi po stronie Prezydenta Rzeczypospolitej obowiązek odmowy podpisania ustawy grudniowej. W konsekwencji oznacza to w tym przypadku definitywne zakończenie postępowania ustawodawczego.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.