Umowa barterowa

Sąd Najwyższy orzekł, że „Umowa barterowa, wykazując cechy zbliżone do umowy zamiany, jest konsensualna, odpłatna i wzajemna; rodzi skutki zobowiązujące obie strony do przeniesienia własności rzeczy, a w okolicznościach określonych w art. 155 § 1 k.c. również skutki rozporządzające; przeniesienie posiadania rzeczy wymagane jest – w warunkach określonych w art. 155 § 2 k.c. – jedynie do osiągnięcia skutku rzeczowego (przeniesienia własności), a nie do ważności samej umowy” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2004 r., I CK 210/04).

Naczelny Sąd Administracyjny stoi na stanowisku, że „Z punktu widzenia polskiego prawa cywilnego barter jest rodzajem umowy zamiany, polegającej na równoważącej się wartościowo wymianie towaru na towar lub usługi na usługę (ewentualnie usługi na towar lub towaru na usługę), gdzie nie wchodzą w grę dodatkowe rozliczenia pieniężne między kontrahentami” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 9 grudnia 1994 r., SA/Lu 173/94).

Umowa barterowa polega na otrzymywaniu dobra w zamian za dobro. Poza sytuacją dopłat, stosowanych w celu zrównania cen towarów lub usług, w transakcji nie biorą udziału pieniądze. Umowa barteru jest transakcją bezgotówkową. Zapłatą za towar czy usługę jest inny towar lub usługa. Jest to zatem wymiana towarów lub usług. Zasadą jest, że przekazywane towary lub usługi mają taką samą albo podobną wartość. Istotą umowy barterowej jest bowiem wzajemna dostawa towarów lub świadczenie usług. W przypadku umowy barterowej odpłatność ma miejsce, ale nie ma charakteru pieniężnego. Obie strony umowy barterowej występują jednocześnie w roli sprzedawcy i nabywcy.

Umowa barterowa powoduje skutki podatkowe. Jeżeli obie strony prowadzą działalność gospodarczą, mają obowiązek wystawić faktury w terminach określonych w art. 106i ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT). Obowiązek taki wynika z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Opodatkowaniu podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Ponieważ zapłatą za towar lub usługę jest inny towar lub usługa, w przypadku umowy barterowej mamy do czynienia z odpłatnością, mimo iż nie ma ona charakteru pieniężnego. Stosownie do art. 19 ustawy o VAT, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi.

Aby dana czynność mogła zostać uznana za podlegającą opodatkowaniu, musi mieć charakter odpłatny. W ustawie o VAT wynagrodzenie rozumiane jest bardzo szeroko, jako wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży (art. 29a ust. 1 ustawy o VAT). W przypadku umowy barterowej wynagrodzenie to wartość towaru lub usługi otrzymanej w zamian za towar lub usługę. Tym samym każda tak czynność (za wynagrodzeniem) jest dostawą towarów albo świadczeniem usług (art. 7-8 ustawy o VAT).

W przypadku umowy barterowej przychodem jest wartość wzajemnych świadczeń. Wartość towarów i usług oblicza się według przeciętnych cen tego rodzaju. Podatek natomiast stanowi różnicę pomiędzy przychodem i kosztami nabycia towarów, usług. W interpretacjach podatkowych przyjmuje się, że „Umowa barterowa jest bowiem umową wzajemną, a do istoty wzajemności należy, że między świadczeniami stron zachodzi stosunek ekwiwalentności, tj. równowartości. Należy podkreślić, iż przy tych transakcjach opodatkowaniu nie podlega różnica wartości świadczeń wzajemnych wynikająca z umowy zawartej między kontrahentami ale dochód uzyskany w cenie towarów lub usług (wymieniane produkty powinny mieć równą wartość)” (Postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Sopocie z dnia 20 czerwca 2006 r., PDOP/423-7/06). Kwestię opodatkowania umów barterowych podatkiem VAT potwierdza również NSA (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 kwietnia 2016 r., I FSK 1447/14).

W związku z powyższym „(…) do umów barterowych stosuje się odpowiednio przypisy o sprzedaży, (przez co – dop. J.Ł.) wartość przychodów uzyskanych w ramach sprzedaży na podstawie umów barterowych może być pomniejszana o rabat” (Postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Sopocie z dnia 20 czerwca 2006 r., PDOP/423-7/06).

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi uważa, że „(…) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega nie tylko świadczenie usług za wynagrodzeniem określonym w pieniądzu. Przepisy podatkowe nie zawierają bowiem jakichkolwiek ograniczeń, co do formy zapłaty, a zatem wynagrodzenie (zapłata) nie musi nastąpić w formie świadczenia pieniężnego. Może to być również świadczenie rzeczowe. Jeżeli w obrocie gospodarczym następuje zamiana towaru na towar, towaru na usługę i odwrotnie, a także zamiana usługi na usługę mamy do czynienia z transakcjami barterowymi” (Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 22 kwietnia 2013 r., IPTPP2/443-79/13-4/KW).

Umowa barterowa jest zbliżona do umowy zamiany. Różnica między umową barteru a umową zamiany polega na tym, że przedmiotem umowy zamiany może być własność rzeczy, podczas gdy przedmiotem umowy barteru może być także świadczenie usług.

Umowa barterowa może również przypominać umowę sponsoringu. Umowa sponsoringu może być rodzajem umowy barterowej. Z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia, gdy w zamian z usługi reklamowe, sponsor nie będzie przekazywał środków pieniężnych, a rzeczy (np. sprzęt sportowy). Jeżeli jednak w zamian za usługi reklamowe, sponsor przekazuje środki pieniężne umowa taka będzie klasyczną umową sponsoringu.

Od umowy sprzedaży, umowę barterową odróżnia przedmiot świadczenia stron. Ekwiwalentem przeniesienia własności rzeczy nie jest bowiem kwota pieniężna, lecz własność innych rzeczy.

Najczęściej umowy barterowe spotykane są w sferze usług reklamowych. Przykładem może być przekazanie przez producenta określonego towaru blogerce w zamian za reklamę na blogu i/lub recenzję towaru.

Polecam przykłady przedstawione w artykule „Barter a rozliczenia VAT” (http://www.rp.pl/VAT/305169997-Barter-a-rozliczenia-VAT.html).

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.