Kara za nierealizowanie kontaktów z dzieckiem

Często zdarza się, że zwaśnieni rodzice używają dziecka jako oręża w relacjach z drugim rodzicem. Ograniczają kontakt z dzieckiem, utrudniają go, a czasem wręcz całkowicie uniemożliwiają.

Kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) pozwala na finansowe przymuszenie rodziców do postępowania zgodnie z orzeczeniem sądu.

Zgodnie z art. 113 § 1 i 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.) niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.

Uzupełnienie stanowi art. 113¹ k.r.o., który przewiduje, że jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Sąd może bardzo szczegółowo ustalić ile razy w miesiącu, w jakich dniach i godzinach dziecko będzie spotykało się rodzicem, z kim i w jakich latach, w jakie dni i godziny będzie spędzało święta, skąd i przez kogo będzie odbierane i dokąd i przez kogo odprowadzane.

Art. 582¹ § 3 k.p.c. przewiduje, że w razie uzasadnionej obawy naruszenia obowiązków wynikających z postanowienia o kontaktach przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, lub osobę uprawnioną do kontaktu z dzieckiem albo osobę, której tego kontaktu zakazano, sąd opiekuńczy może zagrozić nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, stosownie do zasad określonych w art. 598¹⁵ k.p.c. osobie, pod której pieczą dziecko pozostaje – na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem lub osobie uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osobie, której tego kontaktu zakazano – na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje.

Postępowanie dotyczące niewykonywania lub nienależytego wykonywania kontaktów z dzieckiem jest dwuetapowe:

W pierwszym etapie sąd orzeka o zagrożeniu nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązków wynikających z orzeczenia o kontaktach lub ugody sądowej bądź ugody zawartej przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. Sąd wskazuje jaka suma pieniężna będzie adekwatna do każdorazowego naruszenia kontaktu dziecka z rodzicem. Ustalając wysokość sumy pieniężnej sąd uwzględnia sytuację majątkową rodzica, wobec którego ma być wydany nakaz zapłaty. Etap ten można określić upomnieniem dla rodzica, który narusza prawo do kontaktu z dzieckiem.

W drugim etapie sąd nakazuje osobie, której zagrożono nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, zapłatę należnej sumy pieniężnej, która jest iloczynem liczby naruszeń i kwoty orzeczonej w pierwszym etapie postępowania. Etap ten jest wdrażany, gdy mimo zakończenia etapu pierwszego, rodzic nadal narusza nałożone na niego obowiązki wynikające z prawa do kontaktu z dzieckiem.

Pierwszy etap uregulowany jest w art. 598¹⁵ k.p.c.

Zgodnie z treścią art. 598¹⁵ § 1 k.p.c. jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.

Z kolei art. 598¹⁵ § 2 k.p.c. stanowi, że jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1.

Drugi etap uregulowany jest w art. 598¹⁶ k.p.c.

Art. 598¹⁶ § 1 k.p.c. przewiduje, że jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń. Sąd może w wyjątkowych wypadkach zmienić wysokość sumy pieniężnej, o której mowa w art. 598¹⁵, ze względu na zmianę okoliczności.

Przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie, gdy osoba, której sąd zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej zgodnie z art. 582¹ § 3, dopuściła się naruszenia obowiązku wynikającego z orzeczenia o kontaktach (art. 598¹⁶ § 2 k.p.c.).

Prawomocne postanowienie sądu, w którym nakazano zapłatę należnej sumy pieniężnej, jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności. Znaczy to, że uprawniona osoba może od razu iść z nim do komornika, w celu wszczęcia egzekucji.

Postępowanie wszczynane jest na wniosek osoby zainteresowanej (art. 598¹⁸ § 1 k.p.c.).

Przed wydaniem postanowień, o których mowa w oddziale niniejszym, sąd wysłucha uczestników postępowania (art. 598¹⁸ § 2 k.p.c.).

Do wniosku o wszczęcie postępowania uregulowanego w niniejszym oddziale należy dołączyć odpis wykonalnego orzeczenia albo wykonalnej ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem (art. 598¹⁹ § 1 k.p.c.).

Dziecko nie jest uczestnikiem postępowania o wykonywanie kontaktów, ale może być wysłuchane jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie takie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych. (art. 216¹ k.p.c.).

Jeżeli do kontaktu nie doszło wskutek niewykonania lub niewłaściwego wykonania przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, obowiązków wynikających z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy przyzna od tej osoby uprawnionemu do kontaktu zwrot jego uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktu, w tym kosztów, o których mowa w art. 582¹ § 2 pkt 1 k.p.c. (art. 598¹⁷ § 1 k.p.c.). Przykładem takich sytuacji będzie np. niewydanie dziecka drugiemu rodzicowi, w celu odbycia zaplanowanych, uzgodnionych, a co najważniejsze opłaconych wakacji.

W tym wypadku również prawomocne postanowienie sądu, w którym nakazano zapłatę należnej sumy pieniężnej, jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności. Znaczy to, że uprawniona osoba może od razu iść z nim do komornika, w celu wszczęcia egzekucji.

Trzeba jednak zaznaczyć, że usprawiedliwione okoliczności niewykonania lub niewłaściwego wykonania obowiązków np. choroba dziecka, nagły wyjazd, zaplanowany wcześniej urlop nie stanowią podstawy do zagrożenia nakazaniem zapłaty.

Na konie wypada także zauważyć, że przepisy pozwalają na zagrożenie nakazem zapłaty za nierealizowanie kontaktów już w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia. Art. 756² § 1 pkt 2 k.p.c. stanowi, że uwzględniając wniosek o zabezpieczenie przez uregulowanie sposobów kontaktów z dzieckiem – sąd, na wniosek uprawnionego, może w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia zagrozić obowiązanemu nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego na wypadek naruszenia obowiązków określonych w tym postanowieniu. W takim wypadku, sąd stosuje odpowiednio art. 1050¹ i art. 1051¹ k.p.c.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.