Ugoda z ubezpieczycielem zawarta przez rodzica w imieniu dziecka

Jak wspomniano w poprzednim wpisie (http://www.adwokatlawicki.pl/2019/04/01/ugoda-z-ubezpieczycielem), ugoda jest jednym ze sposobów zakończenia sporu. Jest umową pełniącą funkcje koncyliacyjne.

Ugoda może być ugodą sądową albo ugodą pozasądową. Pierwsza grupa to ugody zawierane przed sądem. Drugie to ugody, w których sąd nie bierze udziału. O ile pierwsza grupa ugód związana jest z postępowaniem sądowym, o tyle ugody pozasądowe mogą dotyczyć sytuacji, gdy strony ugody przedstawią w następstwie podpisania ugody jej wyniki sądowi, celem zakończenia trwającego między nimi sporu, ale mogą również kończyć spór, który w ogóle nie zawisł przed sądem.

Umowa ugody regulowana jest w kodeksie cywilnym (dalej: k.c.).

Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać (art. 917 k.c.).

W zakresie różnić pomiędzy ugodą sądową i pozasądową oraz ryzyka związanego z zawarciem ugody, odsyłam do poprzedniego wpisu.

Ugoda jako umowa jest czynnością prawną. Wypada zatem przypomnieć przepisy dotyczące zdolności do czynności prawnych.

Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletniości (art. 11 k.c.).

Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie (art. 12 k.c.).

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo (art. 15 k.c.).

Z powyższych przepisów wynika wniosek, że dziecko nie może samo zawrzeć ugody. Samodzielnie, umowę taką może zawrzeć jedynie osoba pełnoletnia.

W praktyce, często pomijano to zagadnienie, uznając iż rodzic reprezentuje dziecko. W przypadku ugód, rodzic w imieniu dziecka nie tylko rezygnuje z części roszczeń (istota ugody), ale w większości wypadków przyznaje również, że warunki ugody wyczerpują wszelkie roszczenia wynikające ze zdarzenia.

Rodzi się pytanie, czy rodzice mogą samodzielnie zawierać ugodę z ubezpieczycielem z tyłu wypadku dzieci, albo wypadku śmiertelnego, z którego przysługiwałyby roszczenia małoletniemu dziecku ?

Zgodnie z art. 101 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.) rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską.

Natomiast stosownie do art. 101 § 3 k.r.o. rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi, „Czynności dyspozycyjne podejmowane w postępowaniu sądowym przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka, takie jak zawarcie ugody w sprawach wykraczających poza bieżącą administrację jego majątkiem, a więc między innymi w sprawie o dział spadku, znoszenie współwłasności, czy w sprawie należnego dziecku odszkodowania należą do kategorii czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu w rozumieniu art. 101 § 3 k.r.o. Akty takie wymagają zatem zezwolenia sądu opiekuńczego. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela ustawowego, w sprawach przekraczających zwykły zarząd, bez zezwolenia sądu opiekuńczego jest nieważna. Jest to czynność bezwzględnie nieważna, jako sprzeczna z art. 58 § 1 k.c. Zezwolenia sądu opiekuńczego nie może zastąpić ocena sądu orzekającego w sprawie majątkowej. Postępowanie o udzielenie zezwolenia odbywa się w trybie postępowania nieprocesowego. U podłoża bowiem przepisu art. 101 § 3 k.r.o. leży dobro małoletniego dziecka i ochrona jego interesów majątkowych” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 września 2014 r., I ACa 425/14).

SA w Gdańsku przyjął nadto, że „(…) zrzeczenie się roszczeń odszkodowawczych w imieniu małoletnich dzieci wobec osoby zobowiązanej do wynagrodzenia szkody należy do kategorii czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątku dziecka i jego dokonanie bez zezwolenia sądu opiekuńczego prowadzi do nieważności czynności” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 maja 2015 r., V ACa 26/15).

Przyjmuje się, że zrzeczenie się przez przedstawiciela w imieniu małoletniego bez słusznych przyczyn znacznej części zagwarantowanych prawem świadczeń, jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i sprzeczne z prawem. Jest to bowiem czynność przekraczająca zwykły zarząd majątkiem dzieci, której nie wolno dokonywać bez zgody sądu opiekuńczego.

Ugoda, polegająca na zrzeczeniu się roszczeń w imieniu małoletnich zagrażała majątkowym interesom dzieci, nie chroni ich interesów i narusza szeroko pojęte dobro dzieci, albowiem pozbawia małoletnich innych roszczeń wynikających z odpowiedzialności za śmierć jest czynnością o charakterze rozporządzającym.

Stanowisko to koresponduje z poglądem Sądu Najwyższego. SN uważa bowiem, że „Czynności dyspozycyjne podejmowane w postępowaniu sądowym przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka, takie jak zawarcie ugody w sprawach wykraczających poza bieżącą administrację jego majątkiem, a więc między innymi w sprawie o dział spadku, znoszenie współwłasności, czy w sprawie należnego dziecku odszkodowania należą do kategorii czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu w rozumieniu art. 101 § 3 k.r.o. Akty takie wymagają zatem zezwolenia sądu opiekuńczego. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela ustawowego, w sprawach przekraczających zwykły zarząd, bez zezwolenia sądu opiekuńczego jest nieważna” (Wyrok z dnia 5 lutego 1999 r., III CKN 1202/98).

Postępowanie o udzielenie zezwolenia na zawarcie ugody w imieniu małoletniego odbywa się w trybie postępowania nieprocesowego. Jest to wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka.

W przypadku braku zgody na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka, sąd rozpoznający sprawę powinien na podstawie art. 223 § 2 k.p.c. w zw. z art. 203 § 4 k.p.c. odmówić wyrażenia zgody na zawarcie ugody, uznając iż jest ona niezgodna z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego, a także narusza usprawiedliwionego interesu osób uprawnionych.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.