Zatarcie skazania

Przyjmuje się, że każde skazanie powoduje stygmatyzację skazanego. Może ona polegać na zwykłym potępieniu, ale również skutkować odrzuceniem danej osoby, odwróceniem się od niej.

Celem instytucji zatarcia skazania jest umożliwienie sprawcy powrotu na łono społeczeństwa.

Dzięki zatarciu skazania, skazany może wskazywać, iż jest osobą niekaraną.

Zgodnie z art. 106 kodeksu karnego (dalej: k.k.) z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe. Natomiast wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych (tj. Krajowego Rejestru Karnego).

Zatarcie skazania oznacza stanowi pewnego rodzaju fikcję – fikcję niekaralności – tak jakby skazany nigdy nie był skazany.

Od zasady zacierania skazań istnieją wyjątki. Pierwszy zawarty został w art. 106a k.k., który stanowi, że nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15. W tym zakresie trzeba mieć na uwadze 3 kwestie. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności to czyny uregulowane w art. 197-205 k.k. (rozdział XXV kodeksu karnego). Pokrzywdzonym musi być małoletni poniżej 15 lat. W końcu karą jaką wymierzono sprawy musi być kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Zatarcie skazania następuje z urzędu albo na wniosek.

Stosownie do art. 107 § 1 k.k. w razie skazania na karę pozbawienia wolności (od 1 miesiąca do 15 lat) lub karę 25lat pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa (z urzędu) z upływem 10lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Sąd może jednak na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5lat. Warunkiem uwzględnienia takiego wniosku jest jednak to, by skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat (art. 107 § 2 k.k.). Natomiast w zakresie kary dożywotniego pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania (art. 107 § 3 k.k.).

W myśl art. 107 § 4 k.k. w razie skazania na karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 3 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

Na podstawie art. 107 § 4a k.k. w razie skazania na karę grzywny zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

Natomiast w razie odstąpienia od wymierzenia kary (art. 61 k.k.) zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia (art. 107 § 5 k.k.).

W tym miejscu należy zwrócić uwagę jeszcze na jedną rzecz. Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania, jak również przed wykonaniem środka zabezpieczającego (art. 107 § 6 k.k.). Ta regulacja może być niezwykle kłopotliwa dla osób, którym wymierzono środek karny „na zawsze”. Takimi środkami są zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze (art. 42 § 3 i 4 k.k.), zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowywaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi na zawsze, obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami oraz zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu na zawsze (art. 41 § 1a, 1b, art. 41a § 2 k.k.). Takie bowiem brzmienie przepisu oznacza, że zatarcie skazania jest niemożliwe, albowiem nie dochodzi do faktycznego wykonania środka karnego.

Należy także podkreślić, iż stosunku do środka probacyjnego – warunkowego zawieszenia wykonania kary (tzw. zawiasy), na podstawie art. 76 § 1 k.k. zatarcie skazania następuje z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Jeżeli nastąpiła zamiana warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności na karę ograniczenia wolności lub grzywnę (art. 75a k.k.), zatarcie skazania następuje z upływem okresów przewidzianych w art. 107 k.k., a zatem z upływem 3 lat (kara ograniczenia wolności) albo roku (kara grzywny).

Trzeba jednak podkreślić, że w przypadku, w którym wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania, jak również przed wykonaniem środka zabezpieczającego (art. 76 § 2 k.k.).

W zasadzie nie ma wątpliwości, że w sytuacji wymierzenia przez sąd kary grzywny obok kary pozbawienia wolności albo kary ograniczenia wolności, zatarcie skazania następuje z upływem ostatniego terminu, a zatem terminu dłuższego.

Wątpliwości istnieją natomiast w zakresie zatarcia tzw. kary mieszanej (kary sekwencyjnej), o której mowa w art. 37b k.k. tj. kary pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeżeli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat – 6 miesięcy oraz kary ograniczenia wolności do lat 2, gdy pierwszą z wykonywanych kar jest kara pozbawienia wolności. Możliwe jest kilka rozwiązań. Mając na uwadze jedność prawnokarnej reakcji można twierdzić, że zatarcie następuje z upływem ostatniego terminu, a zatem terminu dłuższego. Przy takim założeniu powstaje jednak pytanie od kiedy liczyć termin zatarcia skazania, czy od odbycia kary pozbawienia wolności, której dotyczy wyższy termin zatarcia, czy kary ograniczenia wolności, która odbyta zostaje jako ostatnia. Można także twierdzić, że w takim wypadku oddzielnie zaciera się kara pozbawienia wolności oraz oddzielnie zaciera się kara ograniczenia wolności. To jednak przeczyłoby jedność prawnokarnej reakcji i skutkowało większą stygmatyzacją skazanego, a niewątpliwie powodowało także konieczność odnotowywania powyższych kwestii w Krajowym Rejestrze Karnym.

Ustawodawca zdecydował, że jeżeli sprawcę skazano za dwa lub więcej nie pozostających w zbiegu przestępstw, jak również jeżeli skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem, okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań (art. 108 k.k.).

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.