Przedawnienie karalności przestępstwa

Instytucję przedawnienia reguluje rozdział XI kodeksu karnego.

Kodeks karny stanowi w art. 101 § 1, że, karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło:

1) 30 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa;
2) 20 lat – gdy czyn stanowi inną zbrodnię;
3) 15 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
4) 10 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
5) 5 lat – gdy chodzi o pozostałe występki;

Kodeks karny przewiduje dychotomiczny podział przestępstw na zbrodnie i występki (art. 7 § 1 k.k.).

Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą (art. 7 § 2 k.k.).

Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5.000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc (art. 7 § 3 k.k.).

Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia (art. 101 § 2 k.k.).

Przestępstwami ściganymi z oskarżenia prywatnego są:

1) umyślne naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą (art. 157 § 4 k.k.)
2) nieumyślne naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą (art. 157 § 4 k.k.)
3) pomówienie innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności (art. 212 § 4 k.k.)
4) pomówienie innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności za pomocą środków masowego komunikowania (art. 212 § 4 k.k.)
5) znieważenie innej osoby w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła (art. 216 § 5 k.k.)
6) znieważenie innej osoby w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła za pomocą środków masowego komunikowania (art. 216 § 5 k.k.)
7) uderzenie człowieka lub w inny sposób naruszenie jego nietykalności cielesnej (art. 217 § 3 k.k.).

Stosownie do art. 101 § 3 k.k., jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił.

Zgodnie z art. 101 § 4 k.k. w przypadku:

1) występków przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności,
2) przestępstw określonych w rozdziale XXV, popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego
– przedawnienie karalności przestępstwa nie może nastąpić przed ukończeniem przez niego 30. roku życia. Przepis ten znajdzie zastosowanie, jeżeli terminy przedawnienia określone w art. 101 § 1 k.k. upłynęłyby przed osiągnięciem przez małoletniego 30 roku życia.

Powyższe regulacje doznają jednak ograniczenia. Obecnie, jeżeli w okresie, o którym mowa w art. 101, wszczęto postępowanie, karalność przestępstw określonych w art. 101 § 1 ustaje z upływem 10 lat, a w pozostałych wypadkach – z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu (art. 102 k.k.). Z taką natomiast sytuacją będziemy mieli do czynienia niemalże zawsze (tj. gdy tylko organy wymiaru sprawiedliwości pozyskały wiedzę o przestępstwie i wszczęły postępowanie).

W świetle powyższego, jeżeli w sprawie (a nie przeciwko konkretnej osobie) wszczęto postępowanie, to terminy przedawnienia karalności są następujące:

1) 40 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa
2) 30 lat – gdy czyn stanowi inną zbrodnię
3) 25 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat
4) 20 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata
5) 15 lat – gdy chodzi o pozostałe występki.

Natomiast karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, a jeżeli w czasie 3 lat od czasu jego popełnienia wszczęto postępowanie, przedawnienie karalności następuje po 8 latach od jego popełnienia.

Wypada zauważyć, że przedawnienie nie biegnie, jeżeli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego (art. 104 § 1 k.k.). Takim przepisem jest. art. 22 § 1 k.p.k., zgodnie z którym, jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, a w szczególności jeżeli nie można ująć oskarżonego albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody.

Ponadto przepisów o przedawnieniu karalności nie stosuje się do zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych (art. 105 § 1 k.k.), jak również do umyślnego przestępstwa: zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych (art. 105 § 2 k.k.).

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.