Odszkodowanie za dziurę w jezdni i uszkodzone auto (opony, koła, zawieszenie)

Aktualny stan dróg w Polsce powoduje, że może dojść do uszkodzenia opon, kół, zawieszeń samochodów.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, drogi publiczne ze względu na funkcję w sieci drogowej dzielą się na następujące kategorie: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne.

Art. 19 ust. 1 tej ustawy mówi, iż organ administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego, do właściwości którego należą sprawy z zakresu planowania, budowy, modernizacji, utrzymania ochrony dróg jest zarządcą drogi. Do podstawowych obowiązków ciążących na zarządcach dróg należy szeroko rozumiany obowiązek wykonywania ogółu prac remontowych i zabezpieczających, przywracający pierwotny stan nawierzchni oraz bieżących robót konserwacyjnych, porządkowych i innych, których celem jest poprawa i zwiększenie bezpieczeństwa ruchu. Zadania swoje zarząd powinien realizować w szczególności poprzez koordynację robót w pasie drogowym, przeprowadzanie okresowych kontroli stanu dróg i obiektów mostowych, zaznaczanie remontowanych lub zniszczonych odcinków drogi poprzez odpowiednie oznakowanie przy użyciu znaków drogowych, a w sytuacji wyłączenia drogi z użytku – innych zabezpieczeń, uniemożliwiających korzystanie z drogi (art. 20 ust. 1 – 20 cytowanej ustawy).

Zarząd dróg obejmuje ich budowę, przebudowę modernizację, utrzymanie i ochronę. Utrzymanie zaś drogi – stosownie do dyspozycji art. 4 ust. 1 pkt. 20 ww. ustawy – polega na wykonywaniu robót konserwacyjnych, porządkowych i innych zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa i wygody ruchu, w tym także odśnieżanie i zwalczanie śliskości zimowej; zaś ochrona drogi – stosownie do dyspozycji art. 4 ust. 1 pkt. 21 ww. ustawy – polega na działaniach mających na celu niedopuszczenie do przedwczesnego zniszczenia drogi, obniżenia klasy drogi, ograniczenia jej funkcji, niewłaściwego jej użytkowania oraz pogorszenia warunków bezpieczeństwa ruchu.

W orzecznictwie wskazano, że „Nie może ulegać wątpliwości, że drogi publiczne muszą być utrzymane w stanie wykluczającym narażenie ich użytkowników na wypadek, pozostający w wyłącznym i bezpośrednim związku przyczynowym z korzystaniem z nich” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1980 r., II CR 316/80).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 czerwca 2002 r., III CKN 694/00 uznał, że w przypadku podmiotu, który jest zobowiązany do zachowania przy wykonywaniu swoich obowiązków szczególnej staranności, do powstania odpowiedzialności odszkodowawczej konieczne jest wprawdzie, by naruszenie tych obowiązków było zawinione (art. 415 k.c.), jednakże zważywszy na abstrakcyjną ocenę niedbalstwa (art. 355 § 1 k.c.) oraz zawodowy charakter działalności (art. 355 § 2 k.c.) sam fakt ich naruszenia przesądza z reguły o winie, co najmniej w postaci niedbalstwa.

Stosownie do art. 415 k.c. odpowiedzialność na zasadzie winy oznacza, że obowiązany do naprawienia szkody jest ten, kto wyrządził szkodę innej osobie na skutek swojego działania lub zaniechania. Oznacza to, że obowiązek naprawienia szkody powstaje jedynie w razie takiego działania lub zaniechania (zaniedbania) zarządcy, które noszą znamiona winy, czyli naruszenia obowiązków określonych w przepisach prawa.

Dla przypisania danemu podmiotowi odpowiedzialności deliktowej na podstawie przepisu art. 415 k.c. konieczne jest łączne spełnienie następujących przesłanek: 1. powstanie szkody rozumianej jako uszczerbek w dobrach prawnie chronionych o charakterze majątkowym, a w przypadkach określonych w ustawie – także o charakterze niemajątkowym; 2. wyrządzenie szkody czynem niedozwolonym, polegającym na bezprawnym i zawinionym zachowaniu sprawcy szkody; 3. związek przyczynowy pomiędzy czynem niedozwolonym a powstaniem szkody.

Zapewnienie uczestnikom bezpieczeństwa na drodze polega na tym, by droga – tak co do przebiegu, jak i utrzymania – nie wykazywała takich miejsc niebezpiecznych, z którymi nie musi się liczyć jej użytkownik, który uwzględnia jedynie jej zewnętrzny stan oraz widoczne znaki i sygnały drogowe przy niej ustawione.

Samo zarządzanie drogami nie oznacza istnienia nieograniczonej, absolutnej odpowiedzialności za zdarzenia, które miały na nich miejsce. Odpowiedzialność ta ogranicza się bowiem, jedynie do zdarzeń za wywołanie, których można przypisać zarządcy drogi winę. W przypadkach odpowiedzialności opartej na zasadzie winy bezprawność, jako element winy, jest rozumiana szeroko, jako zachowanie sprzeczne z prawem pozytywnym, zasadami współżycia oraz regułami ostrożności.

Istotnym elementem jest, iż niepodjęcie przez zarządcę działań koniecznych do usunięcia zagrożeń bezpieczeństwa dla ludzi może być uznane za czyn niedozwolony. Przyjmując szerokie ujmowanie bezprawności (winy zobiektywizowanej), podkreśla się, że obowiązek dbałości o życie i zdrowie człowieka może wynikać nie tylko z normy ustawowej, ale również ze zwykłego rozsądku, popartego zasadami doświadczenia, które nakazują podjęcie niezbędnych czynności zapobiegających możliwości powstania zagrożenia dla zdrowia lub życia. Dlatego też odpowiedzialność podmiotu zobowiązanego do utrzymania czystości na ogólnie dostępnych ulicach nie jest absolutna, lecz istnieje zawsze, gdy nie usunięto zagrożeń, które mogły i powinny być usunięte (Wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z 21 lutego 2018 r., I Ca 20/18).

Jeżeli zarządca drogi nie dopełnił obowiązku usunięcia dziury na drodze, można przypisać mu, na podstawie art. 415 k.c., odpowiedzialność na zasadzie winy, która oznacza, iż obowiązany do naprawienia szkody jest ten, kto wyrządził szkodę innej osobie na skutek swojego działania lub zaniechania, bowiem zadaniem zarządcy drogi jest jej utrzymanie w należytym stanie.

Zapewnienie uczestnikom bezpieczeństwa na drodze polega na tym, by droga tak co do przebiegu, jak i utrzymania nie wykazywała miejsc niebezpiecznych.

Zarządca drogi dysponuje odpowiednim sprzętem i materiałami, które pozwalają mu utrzymać drogę w należytym stanie, a więc za zaistniałe zdarzenie można przypisać zarządy drogi winę co najmniej w postaci niedbalstwa.

Żaden przepis jakiegokolwiek aktu prawnego nie nakazuje wzywać policji do szkody powstałej w wyniku uszkodzenia koła, opony, felgi w wyniku najechania na dziurę w drodze, jezdni. Nie ma podstaw, ażeby na poszkodowanego nakładać obowiązek wzywania Policji, czy Straży Miejskiej w celu udokumentowania przebiegu zdarzenia. Okoliczność nie wezwania policji na miejsce zdarzenia nie przesądza o braku odpowiedzialności zarządcy drogi, a więc i ubezpieczyciela za powstałą szkodę. Było to bowiem zdarzenie bez większych skutków tak dla pojazdu, jak i dla kierowcy. Samo sfotografowanie miejsca zdarzenia, poparte dodatkowo oświadczeniem zarządcy powinno wystarczyć dla prawidłowej likwidacji szkody (Wyrok Sądu Rejonowego Wrocław Śródmieście we Wrocławiu z dnia 24 października 2013 r., I C 649/13, Wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 15 listopada 2019 r., I C 679/19).

Zgodnie z art. 44 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym:
1. Kierujący pojazdem w razie uczestniczenia w wypadku drogowym jest obowiązany:
1) zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego;
2) przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku;
3) niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku, aby nie powodował zagrożenia lub tamowania ruchu, jeżeli nie ma zabitego lub rannego;
4) podać swoje dane personalne, dane personalne właściciela lub posiadacza pojazdu oraz dane dotyczące zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku.
2. Jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany ponadto:
1) udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego i Policję;
2) nie podejmować czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku;
3) pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie zespołu ratownictwa medycznego lub Policji wymaga oddalenia się – niezwłocznie powrócić na to miejsce.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do innych osób uczestniczących w wypadku.

Uszkodzenie jednej opony powoduje prawny obowiązek wymiany dwóch opon na tej samej osi.

Zgodnie z § 11 ust. 7 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia, pojazd nie może być wyposażony, z zastrzeżeniem ust. 5:
1) w opony różnej konstrukcji, w tym o różnej rzeźbie bieżnika, na kołach jednej osi, z zastrzeżeniem pkt 3;
2) w przypadku pojazdu samochodowego o dwóch osiach z kołami pojedynczymi:
a) w opony diagonalne lub diagonalne z opasaniem na kołach tylnej osi, jeżeli na kołach przedniej osi znajdują się opony radialne,
b) w opony diagonalne na kołach tylnej osi, jeżeli na kołach przedniej osi znajdują się opony diagonalne z opasaniem;
3) w opony różnej konstrukcji na osiach składowych;
4) w opony, których wskaźniki pokazują graniczne zużycie bieżnika, a w odniesieniu do opon niezaopatrzonych w takie wskaźniki – o głębokości rzeźby bieżnika mniejszej niż 1,6 mm, z zastrzeżeniem § 23 ust. 4 pkt 3;
5) w opony o widocznych pęknięciach odsłaniających lub naruszających ich osnowę;
6) w opony z umieszczonymi trwale, wystającymi na zewnątrz elementami przeciwślizgowymi.

Samo uszkodzenie opony nie powoduje, że za każdym razem należy dokonać wymiany felgi. Jak wskazano „Obowiązujące przepisy nakazują jedynie, aby na jednej osi pojazdu ogumienie pojazdu było identyczne. Mając na uwadze, że o ile używane felgi nie są wadliwe, nie przekładają się w takim stopniu na bezpieczeństwo jazdy jak ogumienie. Ważne jedynie, aby z ostrożności na jednej osi pojazdu były identyczne – tak samo jak ogumienie” (Wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 15 listopada 2019 r., I C 679/19). Z powyższego wynika, że jeżeli dochodzi do uszkodzenia felgi, należy wymienić dwie, na tej samej osi. Możliwa jest wymiana czterech felg, pod warunkiem, że, nie jest możliwe zakupienie w chwili wymiany felg tożsamych z uszkodzonymi (Wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 15 listopada 2019 r., I C 679/19).

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, zaś według art. 6 § 2 k.p.c. strony i uczestnicy postępowania obowiązani są przytaczać wszystkie fakty i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. Natomiast, stosownie do treści przepisu art. 232 k.p.c., to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Jeżeli materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie daje podstawy do dokonania odpowiednich ustaleń faktycznych w myśl twierdzeń jednej ze stron, Sąd winien wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów. Należy to rozumieć w ten sposób, że strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał (Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., I ACa 1320/11).

Jak zasadnie wskazuje się w orzecznictwie „Przepis art. 6 k.c. traktuje o ciężarze dowodu w sensie materialnoprawnym i wskazuje, kogo obciążają skutki niewypełnienia obowiązku udowodnienia istnienia prawa” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2011 r., I CSK 517/10). Ponadto jak wskazano w judykaturze, „Faktów, z których wywodzone jest dochodzone roszczenie (tworzących prawo podmiotowe) powinien w zasadzie dowieść powód; dowodzi on również fakty uzasadniające jego odpowiedź na zarzuty pozwanego; pozwany dowodzi fakty uzasadniające jego zarzuty przeciwko roszczeniu powoda” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2004 r., III CK 41/04).

W procesie kontradyktoryjnym Sąd nie zbiera samodzielnie materiału dowodowego, ani nie nakazuje z urzędu uzupełniania lub powtarzania postępowania dowodowego. Zaś, przewidziane w art. 232 k.p.c. uprawnienie sądu dopuszczenia z urzędu dowodu niewskazanego przez strony ma charakter wyjątkowy. Albowiem, na gruncie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, w brzmieniu zmienionym ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej – Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189), rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Zachowana w art. 232 zd. 2 k.p.c. możliwość dopuszczenia przez sąd dowodu z urzędu stanowi jedynie wspierające uprawnienie sądu. Może być ono wykorzystywane tylko w szczególnie wyjątkowych sytuacjach. Nie może zaś prowadzić do zastępowania strony w spełnianiu ich obowiązków. Takie działanie sądu z urzędu może być zawsze odbierane jako naruszenie prawa do bezstronnego sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady równego traktowania stron, wypływających z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji (tak między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 marca 1998 r., II CKN 656/97, opubl. OSNC 1998 rok, zeszyt 12, poz. 208, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia1996 r., I CKU 45/96, opubl. OSNC 1997 rok, nr 6-7, poz. 76, Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 27 listopada 1996 r., III AUa 26/96, opubl. Apel.-Lub. 1997 rok, Nr 1, poz. 4, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z 19 maja 2000 r., III CZP 4/00, opubl. OSNC 2000 rok, Nr 11, poz. 195, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 grudnia 2000 r., V CKN 175/00, opubl. OSP 2001 rok, nr 7-8, poz. 116) [Wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 26 października 2018 r., II C 362/17].

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.