Zmarnowany urlop

Klienci zawierają z biurami podróży umowę o świadczenie usług turystycznych, do której zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (wcześnie ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych). Umowa taka stanowi składową innych umów uregulowanych w kodeksie cywilnym.

Ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (dalej: u.i.t.) weszła w życie 1 lipca 2018 r. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (dalej: u.u.t.) zmieniła natomiast tytuł na ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych. Od dnia 1 lipca 2018 r. określa ona warunki świadczenia usług hotelarskich oraz usług pilotów wycieczek i przewodników turystycznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także za granicą, jeżeli umowy z turystami o świadczenie tych usług są zawierane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1).

Umowa o świadczenie usług turystycznych jest umową mieszaną, nie tylko starannego działania, ale również rezultatu. To rezultat wyznacza granice zrealizowania obowiązku. Jeśli nie został osiągnięty, to znaczy, że cel podróży, na który godził się konsument, również nie została osiągnięty. Umowa o świadczenie usług turystycznych łączy w sobie takie umowy jak umowa o dzieło, umowa przechowania, umowa najmu, umowa przewozu (T. Kierzyk, Ochrona konsumentów na rynku usług turystycznych, Rejent 2002, nr 12, s. 28 i n.).

W przypadku umów o świadczenie usług turystycznych z reguły dochodzi do transakcji pozbawionych negocjacji, standardowych o czysto adhezyjnym charakterze, gdzie klientowi przysługuje wybór najdogodniejszej dla niego oferty spośród ofert przygotowanych przez organizatora imprez. Powoduje to, że pozycja konsumenta (klienta) usług turystycznych – jako mającego niewielki wpływ na warunki umowy – jest znacznie słabsza niż organizatora. Instrumentem, który ma zapewnić ochronę konsumentowi jest przepis art. 47 ust. 7 ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, który nakazuje stosować do umów zawartych przez konsumenta, który zawarł umowę o udział w imprezie turystycznej poza lokalem przedsiębiorstwa art. 30, 31, 32 ust. 1 i 2, 35, 37, 38 pkt 1 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta.

W celu ochrony konsumenta, prawodawca ustanowił domniemanie odpowiedzialności organizatora za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umówionej usługi turystycznej. Oznacza to, że uczestnik imprezy dochodzący ochrony swoich praw z tego tytułu musi jedynie wykazać, że świadczenia objęte umową nie zostały wykonane albo zostały wykonane niezgodnie z jej treścią oraz to, że stanowiło to przyczynę powstania po jego stronie szkody majątkowej lub niemajątkowej. Ponadto pozycję konsumenta względem przedsiębiorcy – biura podróży wzmacnia zawodowy charakter działalności biura podróży. Zakres okoliczności za jakie odpowiada organizator turystyki musi bowiem uwzględniać wysoki miernik staranności, jakiego należy wymagać od profesjonalisty, zajmującego się prowadzeniem działalności o specjalistycznym charakterze (art. 355 § 2 k.c.).

W obecnym stanie prawnym poszkodowanemu co do zasady nie przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie w ramach odpowiedzialności ex contractu (z umowy). Roszczenie o zadośćuczynienie może zostać skutecznie wywiedzione wyłącznie w ramach reżimu odpowiedzialności deliktowej. Stanowiące podstawę art. 445 i 448 k.c. znajdują się w tytule VI kodeksu cywilnego zatytułowanym „Czyny niedozwolone” (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1986 r., III CZP 2/86, OSNCP 1987, nr 1, poz. 10).

Z tytułu zmarnowanego urlopu można dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia. Kwestie te reguluje u.i.t.

Szkodą jest nieotrzymanie zagwarantowanych w umowie świadczeń albo otrzymanie świadczeń o niższym standardzie (niższej jakości), zmiana programu wycieczki, kradzież lub uszkodzenie bagażu, uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia uczestnika wycieczki lub, wskutek jego śmierci, utrata środków utrzymania przez osoby bliskie.

Natomiast krzywdą (szkodą niematerialną) utrata przyjemnych przeżyć związanych z podróżą, relaksem i wypoczynkiem, nazywaną „zmarnowanym urlopem”. Trzeba jednak pamiętać, iż zadośćuczynienie ma charakter roszczenia osobistego, stanowi rekompensatę za doznaną krzywdę, będąca wynikiem naruszenia dobra, jakim jest prawo do niezakłóconego wypoczynku, zatem nie sposób sobie wyobrazić, aby tego typu roszczenia były dochodzone przez osoby trzecie. Wobec powyższego nie można dochodzić zadośćuczynienia za krzywdę innych osób (np. żony, czy dzieci) [na gruncie ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych – Wyrok Sądu Rejonowego w Opolu z dnia 10 maja 2017 r., IX C 809/16].

Podstawą roszczeń klientów jest obecnie art. 50 ust. 2 u.i.t. Stanowi on, że podróżnemu przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie za poniesione szkody lub krzywdy, których doznał w wyniku niezgodności. Organizator turystyki niezwłocznie wypłaca odszkodowanie lub zadośćuczynienie.

Zgodnie z art. 50 ust. 3 u.i.t. podróżnemu nie przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie za niezgodność w przypadku, gdy organizator turystyki udowodni, że:
1) winę za niezgodność ponosi podróżny;
2) winę za niezgodność ponosi osoba trzecia, niezwiązana z wykonywaniem usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, a niezgodności nie dało się przewidzieć lub uniknąć;
3) niezgodność została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami.

Stosownie do art. 46 ust. 1 u.i.t. organizator turystyki przed rozpoczęciem imprezy turystycznej może dokonać jednostronnie zmiany warunków umowy o udział w imprezie turystycznej także w przypadku, gdy łącznie spełnia następujące warunki:
1) zastrzegł sobie prawo do tego w umowie;
2) zmiana jest nieznaczna;
3) poinformuje podróżnego o zmianie w sposób jasny, zrozumiały i widoczny, na trwałym nośniku.

Stosownie do art. 46 ust. 2 u.i.t. organizator turystyki, który przed rozpoczęciem imprezy turystycznej:
1) jest zmuszony zmienić główne właściwości usług turystycznych, o których mowa w art. 40 ust. 1 pkt 1, lub
2) nie może spełnić specjalnych wymagań, o których mowa w art. 42 ust. 4 pkt 4, lub
3) proponuje podwyższenie ceny przekraczające 8% całkowitej ceny imprezy turystycznej zgodnie z art. 45 ust. 2
– niezwłocznie powiadamia o tym podróżnego na trwałym nośniku. Organizator turystyki może jednocześnie zaoferować podróżnemu zastępczą imprezę turystyczną, w miarę możliwości o tej samej lub wyższej jakości.
W powiadomieniu, organizator turystyki w sposób jasny, zrozumiały i widoczny informuje podróżnego o:
1) zmianach warunków umowy o udział w imprezie turystycznej oraz o ewentualnym wpływie tych zmian na cenę;
2) rozsądnym terminie, w którym podróżny poinformuje organizatora o swojej decyzji, o której mowa w ust. 4;
3) odstąpieniu od umowy o udział w imprezie turystycznej za zwrotem wszystkich wniesionych wpłat i bez obowiązku wniesienia opłaty za odstąpienie od umowy w przypadku braku odpowiedzi podróżnego w terminie, o którym mowa w pkt 2;
4) zastępczej imprezie turystycznej oraz jej cenie, jeśli jest oferowana (art. 46 ust. 3 u.i.t.).

W takiej sytuacji, podróżny w terminie wyznaczonym przez organizatora turystyki informuje go, że:
1) przyjmuje proponowaną zmianę umowy o udział w imprezie turystycznej albo
2) odstępuje od umowy o udział w imprezie turystycznej za zwrotem wszystkich wniesionych wpłat i bez obowiązku wniesienia opłaty za odstąpienie, albo
3) odstępuje od umowy o udział w imprezie turystycznej oraz przyjmuje zastępczą imprezę turystyczną (art. 46 ust. 4 u.i.t.).

Jeżeli zmiany umowy o udział w imprezie turystycznej lub zastępcza impreza turystyczna, o których mowa w ust. 3, prowadzą do obniżenia jakości lub kosztów imprezy turystycznej, podróżny jest uprawniony do odpowiedniego obniżenia ceny (art. 46 ust. 5 u.i.t.).

W przypadku gdy umowa o udział w imprezie turystycznej zostanie rozwiązana zgodnie z ust. 3 pkt 3 albo ust. 4 pkt 2, organizator turystyki nie później niż w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej zwraca wpłaty dokonane przez podróżnego lub w jego imieniu. Podróżny jest zwolniony od wniesienia opłaty za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej. Przepisy art. 50 ust. 2-8 stosuje się odpowiednio (art. 46 ust. 6 u.i.t.).

Odpowiedzialność odszkodowawcza organizatora imprezy turystycznej powstaje w razie łącznego spełnienia trzech przesłanek: niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o imprezę turystyczną, powstania szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego między tym zdarzeniem a szkodą. Na gruncie art. 11a poprzednio obowiązującej ustawy przyjmowano, że odpowiedzialność touroperatora opiera się na zasadzie ryzyka (Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 maja 2014 r., I ACa 455/14, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 grudnia 2020 r., I ACa 569/20, wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 21 lutego 2019 r., III Ca 1160/18). Wypada przyjąć, że także na gruncie obecnie obowiązującej ustawy, odpowiedzialność touroperatora opiera się na zasadzie ryzyka. Jeśli organizator chce uwolnić się od odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania powstałego w wyniku zawarcia umowy o świadczenie usług turystycznych, musi wykazać okoliczności zwalniające go z odpowiedzialności wymienione w cytowanym na wstępie przepisie 50 ust. 3 u.i.t.

W doktrynie i orzecznictwie różnie określa się roszczenie z 50 ust. 2 u.i.t. (wcześniej art. 11a u.u.t.). Najpopularniejszego to „utrata przyjemności z wakacji” (the loss of enjoyment of the holiday), „utracony wypoczynek”, „stracony urlop”, „utrata przyjemności wypoczynku” lub „zmarnowany urlop” (wasted holiday).

W poprzednim stanie prawnym Sąd Najwyższy przyjął, że „Przepis art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268 ze zm.) może być podstawą odpowiedzialności organizatora turystyki za szkodę niemajątkową klienta w postaci tzw. zmarnowanego urlopu” (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, OSNC 2011, nr 4, poz. 41 z glosami aprobującymi: K. Kryli, J. Gospodarczyka, P. Zasuwika, oraz glosą częściowo krytyczną M. Łolika, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 r., I CSK 372/10, OSNC-ZD 2012, nr 1, poz. 21 z glosą aprobującą M. Nesterowicza).

Natomiast w zakresie szkody majątkowej, jako podstawę odpowiedzialności SN wskazał art. 471 k.c. „(…) w wyniku wadliwego wykonania umowy o podróż mogą także powstać szkody majątkowe, ich jednak naprawienie na podstawie art. 471 k.c. nie budzi wątpliwości” (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, OSNC 2011, nr 4, poz. 41 z glosami aprobującymi: K. Kryli, J. Gospodarczyka, P. Zasuwika, oraz glosą częściowo krytyczną M. Łolika).

Analizując kwestię podstawy odpowiedzialności SN odrzucił koncepcję zadośćuczynienia za zmarnowany urlop przy pomocy ochrony dóbr osobistych. W tym zakresie wskazał bowiem, że „(…) ochrona dóbr osobistych ma charakter wyjątkowy, w związku z czym sięganie do jej mechanizmów powinno następować z odpowiednią ostrożnością i powściągliwością, bez tendencji do sztucznego poszerzania katalogu tych dóbr. W judykaturze i piśmiennictwie przyjmuje się powszechnie, że dobra osobiste wynikają z tych wartości niemajątkowych, które są ściśle związane z człowiekiem, obejmując jego fizyczną i psychiczną integralność albo będąc przejawem jego twórczej działalności; skupiają niepowtarzalną, pozwalającą na samorealizację indywidualność człowieka, jego godność oraz pozycję wśród innych ludzi. Dobrem osobistym jest wartość immanentnie złączona z istotą człowieczeństwa oraz naturą człowieka, niezależna od jego woli, stała, dająca się skonkretyzować i zobiektywizować. Na tle takiego pojmowania dóbr osobistych nie można konstruować – co się niekiedy czyni – dobra osobistego w postaci prawa do niezakłóconego odpoczynku, przypisywanego konsumentowi zawierającemu umowę o świadczenie usług turystycznych. Należy poza tym pamiętać, że każde dobro osobiste skupia w sobie dwa elementy – chronioną wartość oraz prawo żądania od innych poszanowania jej. Spokojny, niezakłócony odpoczynek na zorganizowanych wczasach nie odpowiada tym przesłankom; jest zwykłym przejawem zachowania człowieka, zaspokojeniem jego – najczęściej doraźnej – potrzeby, nie przez wszystkich zresztą odczuwanej. (…) nie można wykluczyć, że w niektórych sytuacjach działanie (zaniechanie) organizatora turystyki, skutkujące „zmarnowaniem urlopu”, będzie jednocześnie naruszeniem jakiegoś dobra osobistego, w tym np. zdrowia albo nietykalności lub wolności osobistej, i wówczas – po spełnieniu pozostałych przesłanek odpowiedzialności – zasądzenie zadośćuczynienia na podstawie art. 445 lub 448 k.c. stanie się możliwe, jednak konstatacja ta nie uzasadnia generalnego stanowiska, iż prawo do spokojnego wypoczynku (urlopu) jest dobrem osobistym, dającym się pomieścić w otwartym katalogu tych dóbr zawartym w art. 23 k.c. W tej sytuacji ujęta w osnowie zagadnienia prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcia koncepcja, że podstawą odpowiedzialności za szkodę niemajątkową w postaci „zmarnowanego urlopu” jest art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. nie może być zaakceptowana” (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, OSNC 2011, nr 4, poz. 41 z glosami aprobującymi: K. Kryli, J. Gospodarczyka, P. Zasuwika, oraz glosą częściowo krytyczną M. Łolika, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 r., I CSK 372/10, OSNC-ZD 2012, nr 1, poz. 21 z glosą aprobującą M. Nesterowicza).

Art. 50 u.i.t. jest odpowiednikiem art. 13 ust. 1, 14 ust. 2-4 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniająca rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylająca dyrektywę Rady 90/314/EWG
Art. 13 ust. 1 dyrektywy zawierają następujące brzmienie:
Państwa członkowskie zapewniają, aby organizator był odpowiedzialny za wykonanie usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, bez względu na to, czy usługi te mają być wykonane przez organizatora, czy też przez innych dostawców usług turystycznych.

Z kolei art. 14 dyrektywy brzmi:
1. Państwa członkowskie zapewniają, by podróżny był uprawniony do odpowiedniej obniżki ceny za każdy okres, w trakcie którego występowała niezgodność, chyba że organizator udowodni, że odpowiedzialność za niezgodność można przypisać podróżnemu.
2. Podróżny jest uprawniony do otrzymania od organizatora rekompensaty za wszelkie szkody, których podróżny doznał w wyniku jakiejkolwiek niezgodności. Podróżny otrzymuje rekompensatę bez zbędnej zwłoki.
3. Podróżny nie jest uprawniony do rekompensaty za szkody, jeżeli organizator udowodni, że niezgodność:
a) może zostać przypisana podróżnemu;
b) może zostać przypisana osobie trzeciej, niezwiązanej z wykonywaniem usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, a niezgodność ta była nieprzewidywalna lub nieunikniona; lub
c) została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami.
4. W zakresie, w jakim międzynarodowe konwencje wiążące Unię ograniczają zakres lub warunki, na jakich rekompensata jest wypłacana przez dostawcę świadczącego usługę turystyczną, która jest częścią imprezy turystycznej, takie same ograniczenia stosuje się do organizatora. W zakresie, w jakim międzynarodowe konwencje niewiążące Unii ograniczają rekompensatę, jaka ma zostać wypłacona przez usługodawcę, państwa członkowskie mogą odpowiednio ograniczyć rekompensatę, jaka ma zostać wypłacona przez organizatora. W innych przypadkach umowa o udział w imprezie turystycznej może ograniczyć rekompensatę, jaka ma zostać wypłacona przez organizatora, o ile ograniczenie to nie dotyczy szkody na osobie lub szkody spowodowanej umyślnie lub w wyniku niedbalstwa i wynosi nie mniej niż trzykrotność ceny całkowitej imprezy turystycznej.
5. Prawo do rekompensaty lub obniżki ceny na mocy niniejszej dyrektywy nie narusza praw podróżnych na mocy rozporządzenia (WE) nr 261/2004, rozporządzenia (WE) nr 1371/2007, rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 392/2009 (20), rozporządzenia (UE) nr 1177/2010 i rozporządzenia (UE) nr 181/2011 oraz na mocy konwencji międzynarodowych. Podróżni są uprawnieni do dochodzenia roszczeń na podstawie niniejszej dyrektywy oraz na podstawie tych rozporządzeń i konwencji międzynarodowych. Rekompensata lub obniżka ceny przyznane na mocy niniejszej dyrektywy oraz rekompensata lub obniżka ceny przyznane na mocy tych rozporządzeń i konwencji międzynarodowych są od siebie odliczane, aby uniknąć nadmiernej rekompensaty.
6. Okres przedawnienia roszczeń na podstawie niniejszego artykułu nie może być krótszy niż dwa lata.

Już na gruncie art. 5 ust. 2 dyrektywy Rady nr 90/314/EWG w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek zastanawiano się czy pojęcie „szkody” obejmuje szkodę niematerialną.

Wykładnią art. 5 ust. 1 i 2 zajmował się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Orzekł, że „Art. 5 dyrektywy Rady nr 90/314/EWG w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek należy interpretować w ten sposób, że co do zasady przyznaje konsumentom prawo do odszkodowania za szkodę niematerialną (zadośćuczynienia za krzywdę – dop. J.Ł.) wynikającą z niewykonania lub nienależytego wykonania usług stanowiących zorganizowane wakacje” (Wyrok Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 12 marca 2002 r., w sprawie Simone Leitner przeciwko TUI Deutschland GmbH & Co. KG (C-168/00), § 22, 24). Wskazał, że art. 5 dyrektywy ma na celu zadośćuczynienie za krzywdę wynikającą z utraty przyjemności z wakacji (§ 22).

Wypada uznać, że mimo nowej regulacji prawnej, która weszła w życie w 2018 r., orzeczenie TSUE zachowało swoją aktualność. Brzmienie art. 5 ust. 1 i 2 dyrektywy 90/314/EWG jest regulowane przez art. 13 ust. 1, art. 14 ust. 2-4, art. 16 dyrektywy 2015/2302.

Na gruncie nowej dyrektywy posłużono się określeniem „wszelkie szkody”. Mając na uwadze dotychczasowe orzecznictwo TSUE, poszerzone brzmienie szkody „wszelkie” oraz polskie przepisy expressis verbis o zadośćuczynieniu dla podróżnego, nie może być wątpliwości, że pod pojęciem wszelkiej szkody, ustawodawca europejski miał na myśli szkodę i krzywdę w rozumieniu polskich przepisów.

Oczywiste jest, że wszystkie niedogodności związane z urlopem i wakacjami powodują stres, zdenerwowanie. Często też niedogodności skutkują koniecznością zmiany planów podczas urlopu. To powoduje, że klienci nie mogą cieszyć się pobytem w takim zakresie, w jakim zamierzają.

W dotychczasowym orzecznictwie na gruncie u.u.t. przyjmowano, że „Niematerialny charakter szkody w postaci „zmarnowanego urlopu” nie może budzić wątpliwości, gdyż – jak trafnie podnosi się w doktrynie – w majątku poszkodowanego nie dochodzi z tego tytułu do jakiegokolwiek uszczerbku; jest poza tym oczywiste, że przyjemność oczekiwana w związku z podróżą (urlopem), a nieuzyskana w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zawartej umowy, pozostaje wyłącznie w sferze wrażeń i uczuć, jest więc zjawiskiem czysto psychicznym, pozbawionym elementu majątkowego lub komercyjnego” (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, OSNC 2011, nr 4, poz. 41 z glosami aprobującymi: K. Kryli, J. Gospodarczyka, P. Zasuwika, oraz glosą częściowo krytyczną M. Łolika, Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2015 r., III Ca 678/15, Wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 16 marca 2016 r., II C 122/14, Wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 3 listopada 2016 r., I C 402/15).

Wypad przyjąć, że art. 50 ust. 2 u.i.t., podobnie jak wcześniej art. 11a u.u.t., jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 471 k.c. i stanowi samoistną podstawę prawną żądania zadośćuczynienia (na gruncie ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych – Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 12 stycznia 2017 r., III Ca 1757/16, Wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 16 marca 2016 r., II C 122/14, Wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 3 listopada 2016 r., I C 402/15).

Ponadto już wcześniej w doktrynie i orzecznictwie wskazywano, że biuro podróży nie może zasłaniać się faktem, że powierzyło wykonanie umowy osobom trzecim, kompetentnym, zajmującym się tego rodzaju czynnościami i tylko dlatego starać się uwolnić od odpowiedzialności. Za działanie tych osób odpowiada bowiem biuro podróży, jak za swoje własne, niezależnie, czy ponosi winę, czy też nie (na gruncie ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych – Wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 16 marca 2016 r., II C 122/14).

Sąd Najwyższy przyjął, że „Biuro podróży odpowiada za działania lub zaniechania zagranicznych osób trzecich, którymi się posługuje w wykonaniu swych zobowiązań w zakresie wyżywienia uczestników zagranicznej wycieczki, także wówczas, gdy nie miało możliwości kontroli i nadzoru nad tymi osobami” (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1986 r., III CZP 2/86, OSNC 1987 nr 1, poz. 10 z glosami M. Nesterowicza, K. Wesołowskiego).

Przyjęcie stanowisko przeciwnego, powodowałoby przeniesienie na konsumenta ryzyka niepowodzenia wycieczki. Takiego stanowiska nie można by zaakceptować, chociażby z uwagi na to, że konsument nie ma żadnego wpływu na to komu biuro podróży powierzy wykonanie umowy. Przyjęcie odpowiedzialności według zasady odmiennej powodowałoby też, że konsument byłby narażony na proces z osobami trzecimi, z którymi nie łączył go żaden stosunek prawny (T. Kierzyk, Ochrona konsumentów na rynku usług turystycznych, Rejent 2002, nr 12, s. 28 i n.).

Obecnie wzmocniono także pozycję organizatora, albowiem organizatorowi turystyki przysługuje roszczenie w stosunku do każdej osoby trzeciej, która przyczyniła się do zdarzenia powodującego obniżkę ceny lub skutkującego koniecznością wypłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia (art. 50 ust. 8 u.i.t.).

Odpowiedzialność organizatora z art. 50 ust. 2 u.i.t., podobnie jak wcześniej z art. 11a u.u.t. jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka (na gruncie ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych – Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 18 grudnia 2014 r., III Ca 988/14, Wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 16 marca 2016 r., II C 122/14).

Jest to niewątpliwa korzyść w przeciwieństwie do art. 471 k.c. statuującego odpowiedzialność na zasadzie winy. Przyjęcie zasady winy powodowałoby, że biuro podróży nie ponosi odpowiedzialności za osoby trzecie, z pomocą których wykonuje zobowiązanie. Tym samym organizator imprezy turystycznej nie może zwolnić się z odpowiedzialności poprzez powołanie się na brak winy w nadzorze nad tymi osobami lub w brak winy w ich wyborze. Jedyną podstawą prawną do wyłączenia jego odpowiedzialności jest wykazanie zaistnienia ściśle określonych w ustawie przesłanek egzoneracyjnych.

Klient może również dochodzić odsetek od dochodzonych sum od organizatora. Podstawą prawną roszczenia o odsetki są art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 359 § 1 i 2 k.c. i 455 k.c. (na gruncie ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych – Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2015 r., III Ca 678/15, Wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 16 marca 2016 r., II C 122/14). Odsetki są należne od dnia następnego po dniu, w którym roszczenie stało się wymagalne. Stosownie do przepisu art. 481 § 1 k.c., stanowiącego – zgodnie z dyspozycją art. 359 § 1 k.c. – formalne, ustawowe źródło odsetek, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Istotne jest więc ustalenie momentu, w którym dłużnik opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.). Jeżeli odsetki nie zostały określone w inny sposób, na podstawie art. 359 § 2 k.c. przysługują odsetki ustawowe.

Na gruncie ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych przyjmowano, że klient może dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia np. za:
– zmianę godziny wylotu, przez którą klienci nie wylecieli na wakacje w terminie i przez którą skrócono im wakacje,
– brak instruktora narciarstwa,
– zagubienie walizki,
– skrócenie imprezy,
– przejazd autokarem dziesięcioletni, zamiast nowoczesnym, a w dodatku niewysprzątanym, skorodowanym i wyeksploatowanym, bez barku, klimatyzacji oraz sprawnego odbiornika telewizyjnego,
– hałasy dochodzące z remontu sąsiedniego budynku, które uniemożliwiały wyspanie się,
– niemożność korzystania z restauracji hotelu o wyższym standardzie, która byłą przewidziana w umowie,
– serwowanie nieświeżych posiłków,
– brak czystych ręczników w pensjonacie, jak również w pokoju docelowym,
– obecność robaków,
– widok z pokoju na wysypisko śmieci,
– skromne i nieurozmaicone wyżywienie,
– brak sprzątania w pokoju,
– brudna łazienka,
– brak małych łyżeczek na stołówce,
– brak wystarczającej liczby leżaków przy basenie i na plaży,
– zakwaterowanie w pensjonacie zamiast hotelu.

Obecnie sądy powszechnie przyjęły stosowanie tzw. tabeli frankfurckiej. Nie jest ona dokumentem wiążącym, ale powszechnie stosowanym w sprawach zmarnowanych urlopów. Na dokument ten powołuje się między innymi Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, umieszczając go w vademecum konsumenta z 2003 r. oraz stronie internetowej UOKiK.

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.