Zatrzymanie komputera przez policję

Zatrzymanie komputera, a szerzej sprzętu elektronicznego może być przeprowadzone, jeżeli sprzęt może stanowić dowód.

Na sprzęcie elektronicznym mogą znajdować się wiadomości e-mail, zdjęcia, wiadomości tekstowe typu SMS, pliki wideo, dane geolokalizacyjne (GPS, GSM) dane cyfrowe (tzw. logi komputerowe), obrazujące historię logowania z danego IP komputera na dany serwer czy historię odwiedzanych stron internetowych.

Zatrzymanie sprzętu elektronicznego co do zasady połączone jest z przeszukaniem.

Stosownie do art. 219 § 1 k.p.k. w celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym, można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują.

W celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym można też dokonać przeszukania osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują (art. 219 § 2 k.p.k.).

Postanowienie sądu lub prokuratora należy okazać osobie, u której przeszukanie ma być przeprowadzone (art. 220 § 2 k.p.k.). Natomiast w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy pouczyć osobę, u której dokonuje się przeszukania (art. 220 § 3 k.p.k.).

Zgodnie z art. 217 § 1 kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie lub podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym, przepadku, środków kompensacyjnych albo roszczeń o naprawienie szkody należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach niecierpiących zwłoki – także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu.

Procedura przeszukania wygląda następująco. Najpierw osobę, u której ma nastąpić przeszukanie, należy przed rozpoczęciem czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów (art. 224 § 1 k.p.k.). Podczas przeszukania ma prawo być obecna, u której ma nastąpić przeszukanie, osoba przybrana przez prowadzącego czynność (przeszukującego) oraz osoba wskazana przez tego, u kogo dokonuje się przeszukania, jeżeli nie uniemożliwia to przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób (art. 224 § 2 k.p.k.). Jeżeli przy przeszukaniu nie ma na miejscu gospodarza lokalu, należy do przeszukania przywołać przynajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada (art. 224 § 3 k.p.k.). Zgodnie z art. 227 k.p.k. przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości. Przedmioty wydane lub znalezione w czasie przeszukania należy po dokonaniu oględzin, sporządzeniu spisu i opisu zabrać albo oddać na przechowanie osobie godnej zaufania z zaznaczeniem obowiązku przedstawienia na każde żądanie organu prowadzącego postępowanie (art. 228 § 1 k.p.k.).

W zakresie zatrzymania, osobę mającą rzecz podlegającą wydaniu najpierw wzywa się do wydania jej dobrowolnie (art. 217 § 2 k.p.k.).

Art. 217 § 4 k.p.k. stanowi, że jeżeli wydania żąda Policja albo inny uprawniony organ działający we własnym zakresie, osoba, która rzecz wyda, ma prawo niezwłocznie złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie jej postanowienia sądu lub prokuratora o zatwierdzeniu zatrzymania. O uprawnieniu takim osobę, która rzecz wyda należy pouczyć. Doręczenie postanowienia powinno nastąpić w terminie 14 dni od zatrzymania rzeczy.

Posiadacz rzeczy, których wydania żąda Policja albo inny uprawniony organ powinien pamiętać, że w razie odmowy dobrowolnego wydania rzeczy można przeprowadzić jej odebranie (art. 217 § 5 k.p.k.).

Osobom zainteresowanym, czyli właścicielom, posiadaczom samoistnym, zależnym i innym osobom należy natychmiast wręczyć pokwitowanie stwierdzające, jakie przedmioty i przez kogo zostały zatrzymane (art. 228 § 3 k.p.k.). Art. 229 k.p.k. przewiduje, że z zatrzymania rzeczy lub przeszukania sporządza się protokół. Wymogi określa art. 148 i 148a k.p.k. Poza nimi wymogami podstawowymi kodeks przewiduje, że protokół powinien zawierać oznaczenie sprawy, z którą zatrzymanie rzeczy lub przeszukanie ma związek, oraz podanie dokładnej godziny rozpoczęcia i zakończenia czynności, dokładną listę zatrzymanych rzeczy i w miarę potrzeby ich opis, a nadto wskazanie polecenia sądu lub prokuratora. Jeżeli polecenie nie zostało uprzednio wydane, zamieszcza się w protokole wzmiankę o poinformowaniu osoby, u której czynność przeprowadzono, że na jej wniosek otrzyma postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia czynności.

Osoby, którym rzecz zatrzymano winny pamiętać, że jeżeli zatrzymanie rzeczy lub przeszukanie nastąpiło bez uprzedniego polecenia sądu lub prokuratora, a w ciągu 7 dni od dnia czynności nie nastąpiło jej zatwierdzenie, należy niezwłocznie zwrócić zatrzymane rzeczy osobie uprawnionej, chyba że nastąpiło dobrowolne wydanie, a osoba ta nie złożyła wniosku o sporządzenie i doręczenie jej postanowienia sądu lub prokuratora o zatwierdzeniu zatrzymania (art. 230 § 1 k.p.k.). Art. 230 § 2 k.p.k. stanowi, że poza wypadkiem, o którym mowa powyżej, należy również zwrócić osobie uprawnionej zatrzymane rzeczy niezwłocznie po stwierdzeniu ich zbędności dla postępowania karnego.

Powyższe uwagi należy uzupełnić o przepis, który dotyczy stricte sprzętu elektronicznego. Art. 236a k.p.k. przewiduje, że przywołane przepisy stosuje się odpowiednio do dysponenta i użytkownika urządzenia zawierającego dane informatyczne lub systemu informatycznego, w zakresie danych przechowywanych w tym urządzeniu lub systemie albo na nośniku znajdującym się w jego dyspozycji lub użytkowaniu, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną.

Problem pojawia się wtedy, gdy z komputera korzysta więcej osób i znajdują się na nim dane potrzebne do codziennej pracy.

Przyjmuje się, że w przypadku w przypadku komputerów, telefonów (tj. elektronicznego materiału dowodowego) organ dokonujący zatrzymania powinien sporządzić „kopię binarną” w postaci klonu albo obrazu dysku i jej uwierzytelnienie za pomocą „sumy kontrolnej”. Jest oczywistym, że zatrzymanie całego dysku, serwera, komputera może stanowić zbyt dotkliwą dolegliwość i wyrządzić poważną szkodę, a zatem być sprzeczne z art. 227 k.p.k.

Mając na uwadze powyższą dyrektywę niewyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości (art. 227 k.p.k.), wypada przyjąć, jeżeli organ jest zainteresowany zajęciem dysku twardego, nie powinien zajmować całej jednostki (PC albo laptopa), a jedynie wymontować dysk HDD, SSD.

Wykonanie kopii i pozostawienie oryginału dysku twardego osobie, której dysk taki jest zatrzymywany ma jednak pewną wadę. W przypadku pozostawienia dysku, organ traci możliwość porównania kopii z oryginałem. Nie chcąc narazić się na zarzut, że kopia nie odzwierciedla wiernie oryginału, organ woli zatrzymać oryginał i kopię.

Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał, iż przegląd przez policję plików komputerowych z dziecięcą pornografią bez zezwolenia sądu, w sytuacji, w której nie zaistniały pilne okoliczności, stanowił naruszenie prawa do poszanowania życia prywatnego właściciela (art. 8 EKPC). Trzeba jednak dodać, że taka procedura (przeglądanie plików za zgodą sądu) była gwarantowana przepisami prawa hiszpańskiego i wykładnią hiszpańskiego Trybunału Konstytucyjnego. ETPC uznał, że naruszenie prawa do prywatności skarżącego nie było „konieczne w demokratycznym społeczeństwie”, jak wymaga tego art. 8 ust. 2 Konwencji. Trybunał zauważył, że nie istniało ryzyko usunięcia plików z komputera, ponieważ skarżący nie miał do niego dostępu: komputer został zatrzymany przez policję, znajdował się w depozycie policyjnym i nie był podłączony do Internetu. To pozwoliło na wniosek, że nie można uznać, by relatywnie krótki okres, konieczny dla uzyskania zezwolenia sądu dla zbadania zawartości komputera skarżącego, mógł zakłócić prowadzenie postępowania karnego lub uniemożliwić pozyskanie ważnych dowodów w sprawie (Wyrok ETPC z dnia 30 maja 2017 r., Trabajo Rueda przeciwko Hiszpanii, skarga nr 32600/12).

W przypadku chęci uzyskania dodatkowej, bardziej szczegółowej analizy konkretnego przypadku, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.